U kakvoj su vezi naš um, jezik i mišljenje sa našim telom i telesnim iskustvom, kako mozak, kao sistem kompleksno povezanih neurona, može da ima ideje, može li se jezik posmatrati kao nezavisan sistem znakova, a telo kao objekat odvojen od našeg uma?
Ova i mnoga druga pitanja razmatra Petar Vučković u knjizi Jezik i utelovljenost (Svet knjige, Beograd 2018), polazeći od premise da jezik i mišljenje izrastaju iz našeg tela i našeg iskustva, te da se jezik mora proučavati kao utelovljen sistem apstraktnih simbola.
Naspram tradicionalnoj kognitivnoj nauci, koja jezik interpretira kao kombinovanje apstraktnih simbola, a telo kao puki materijalni objekat strogo odvojen od nematerijalnog uma, savremeni pristupi iznose tvrdnju da jezik i mišljenje izrastaju iz prirode čovekovog tela.
Današnja kognitivna nauka temelji se na utelovljenosti, odnosno na razumevanju uloge čovekovog tela u svakodnevnim kognitivnim aktivnostima. Povezanost jezika i tela autor obrazlaže kroz saznanja kognitivnih nauka (kognitivne lingvistike, kognitivne psihologije i neuralne teorije jezika) i filozofskih teorija fokusiranja i konstituisanja, pokazujući istovremeno da se jezik i mišljenje moraju ispitivati interdisciplinarno. Isto tako se i telo ne može posmatrati samo kao biološki fenomen, jer ono ima i socijalnu, fenomenološku, kulturološku dimenziju.
Razjasnivši odnos čovekovog ja i njegove telesnosti, autor se usredsređuje na utelovljenost pojmova i komunikacije, odnosno kako naše telo utiče na razumevanje konkretnih i apstraktnih pojmova, kao i na lingvističku komunikaciju. Metafore, kognicija i emocije, kojima se bavi u narednim poglavljima, takođe imaju svoje utemeljenje u doživljaju tela i telesnim aktivnostima.
Znatnu pažnju autor posvećuje neuralnoj teoriji jezika, predočavajući da jezik treba proučavati i kao neuralni sistem, budući da u osnovi našeg jezika i mišljenja leži fizički mozak i fizičko telo. Fenomen utelovljenosti autor razjašnjava i van lingvistike, u okviru teorije fokusiranja, nastale u spoju filozofije i psihologije. U osnovi ove teorije je teza da čovekovo telo stiče posebno znanje u integraciji sa okruženjem i da je telo to koje zna i nagoveštava naš sledeći korak u govoru, delanju, saznavanju.
Još jedan filozofski pristup utelovljenosti koji autor predstavlja jeste teorija konstituisanja, koja čoveka sagledava kao biće koje ima sposobnost za perspektivu prvog lica i kao osobu koju konstituiše ljudski organizam.
Posle studija Značenje i pažnja, Ogledi iz kognitivne lingvistike, Lingvistika kao interdisciplina i drugih, knjigom Jezik i utelovljenost Petar Vučković nastavlja niz lingvističkih razmatranja kojima nam približava savremene teorije i predočava važnost interdisciplinarnog pristupa jeziku.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
