Gde su Lužički Srbi?

Međutim, u odgovoru u kome govori o plemenima Polapskih Slovena, spominje da je onamo postojala najstarija poznata srpska država, sa knezom Dervanom, iz vremena oko 631.

Iz prilično nejasnog konteksta, u kome se ne pominju neke druge važne istorijske činjenice, može se zaključiti da je autor naseo, po onoj već promovisanoj teoriji, Srbi narod najstariji ili Srbi sve i svuda, na pogrešanu tvrdnju, da su onamo stolovali najstariji naši vladari sve do sredine 10. veka, što je potpuno netačno.

I nigde ne pominje Lužičke Srbe, kao njihove jedine potomke, koji i danas naseljavaju veoma proređeni deo Lužice. U istočnom delu današnje Nemačke, u Saksoniji i Brandenburgu, nekadašnjoj Prusiji.

Odnosno, gravitiraju prema granicama Češke i Poljske. Mada je u nemačkoj istoriografiji ostao prilično zatamnjen taj deo slovenske seobničke istorije, ipak su sačuvane neke činjenice, koje osvetljavaju i pojašnjavaju bitne zbivanja i tokove.

Nekadašnje generacije đaka, naime (ne znam kako je sada), u lekciji o seobama Slovena, učile su da u njihovu zapadnoslovensku grupu spadaju Poljaci (gde se ubrajaju i Kašubi), Česi, Slovaci i Lužički Srbi, a nas ubrajaju u onu skupinu koja se odselila na današnji slovenski jug.

Srbi u Lužici pripadaju u moćna polapska plemena koja su, kao pagani, naselila velike nemačke ovovremene prostore.

Oni se prvi put spominju u jednoj franačkoj hronici 631, kao Surbi, a u kasnijim izvorima i kao Sorabi. Pored njih, poznata su još neka plemena njihovih slovenskih srodnika: Ljutice, Vilcani, Dervjani i Obodriti, zatim Milčani i Lužičani, koji su se jedini održali i od čijih su potomaka nastali današnji Lužički Srbi.

A za Nemce su oni bili, pod zajedničkim imenom Vendi. U njihovim legendama i narodnom pamćenju, sačuvano je ime sorabskog kneza Dervana, koga gospodin Aleksić spominje, ali po njemu, što je previd, on slovi kao naš srpski vladar i predak.

U izvornom lužičkosrpskom predanju, slavni kralj Dervan nije čak ni umro, već se privremeno uspavao, a u narodnoj fantaziji, čeka se samo pravi trenutak da, kao spasilac, ponovo vaskrsne.

Velike regije koje su zauzimala polapska slovenska plemena, u svojim naletima ih je potiskivala i zauzimala moćna germanska sila.

Sačuvana topografija svedoči o njihovom postojanju. Recimo, prvo naselje u Lajpcigu osnovali su Lužički Srbi, a po lipama mu dali ime Lipsk, kako ga i danas na svome jeziku nazivaju.

Drezden je Dražđani ili Drezda, Berlin je bio Berolina… Presudan udarac im je zadao kralj Hajnrih I, da bi do kraja 10. veka bili pokoreni. A njihove povremene pobune brutalno su ugušivane.

Najdrastičniji je primer seča njihovih knezova, toliko vekova pre poznate turske seče knezova njihovih etničkih srodnika i imenjaka u Srbiji.

Taj zao slučaj je sve do danas sačuvan u kolektivnom pamćenju Lužičkih Srba.

To se dogodilo 965. Saznavši da pripremaju pobunu, nemački velmoža, markgraf Gero, na tobožnju gozbu je sazvao tridesetoricu lužičkosrpskih prvaka i sve ih na prevaru umorio. U tim vekovima počela je i nasilna germanizacija, koja nikad nije prestajala, sve do onih najstrašnijeg zuluma nemačkih fašista. Konačno im je u to davno vreme, ognjem i mačem, namenuta hrišćanska vera.

Ispred tog nasilja, nalazimo u jednom zapisu, neki su bežali i na Slovenski jug, kod  srodnika istog imena, koje su, veruje se, poneli iz pradomovine. A kako piše, Dunav su prešli kod Požuna, današnje Bratislave.

U dugoj i nenaklonjenoj istoriji i sudbini, održao se deo potomaka Polabskih Slovena, današnji Lužički Srbi. U tamnim vekovima održali su se izvan glavnih tokova istorijske pozornice, što je znatno duža priča.

Prebivali su u selima i bogatim šumama njihove Lužice, gde su sačuvali svoj narodni srpski duh, jezik i priču. Posebno ih održala narodna pesma, koja je lečila hiljade bolova, kako je svojevremeno rekao veliki lužičkosrpski pesnik Kito Lorenc.

Javni glas o sebi ponovo su dali u vreme nacionalnog preporoda, 1930-ih godina, kad zapošinje njihov sveukupni stvaralački uzlet.

U to vreme školuje se i njihov nacionalni podmladak, a visokoškolska znanja stiču prevashodno na univerzitetima u Lajpcigu i Pragu; na prvom protestanti a na drugom katolici. Uspostavljena je i veoma plodna uzajamna kulturna i književna saradnja sa ostalim slovenskim narodima, pa i sa Srbima, tokom celog stoleća, kao i u 20. veku, naročito intezivna između dva svetska rata.

To, sa izvesnim oscilacijama, traje sve do današnjih dana.

U nevoljama su materijalno i na drugi način pomagani, posebno pri višegodišnjem podizanju Serbskog doma, koji je svečano otvoren u jesen 1904. Treba potsetiti da je njihov izdanak i Pavle Jurišić Šturm, slavni vojvoda iz srpskih oslobodilačkih ratova.

Danas su Lužički Srbi svedeni na simboličan broj, ima ih svega oko 60.000, a mnogo više germanizovanih, koji znaju svoje korene i poreklo. Nemci su ih kroz istoriju nazivali Vendima, a oni sebe imenovali kao Sorab i Sorbi, Serb i Serbjo, a nas, da bi napravili razliku, južni Serbjo.

Mada im nije lako, kao kap u nemačkom moru, uspeli su da sačuvaju svoj jezik, književnost i kulturu, kao i najvažnije tradicionalne institucije.

Nalaze se većinom u gradu Budišinu, koji slovi kao nacionalna prestonica. I po nazivima se dobro prepoznaju: Maćica serbska, Serbski muzej, Serbski dom, Serbski institut, Institut za sorabistiku (pri Univerzitetu u Lajpcigu), Serbska gimnazija, Sorabija, Serbske novini, Založba za serbski lud… Imaju i svoju tradicionalnu himnu, Rjana Lužica (Lepa Lužica).

Preduga je priča o Lužičkim Srbima, koliko i njihova teška i bolna istorija.

U različitim vremenima, da još jednom ponovimo, imali su nekad svesrdnu podršku od brojnije južnoslovenske istoimene braće.

Pohodili su ih i mnogi naši znameniti ljudi, bodrili ih i o njima toplo pisali. Najupečatljiviji je boravak velikog erudite Stanislava Vinavera nekoliko dana u Lužici, u proleće 1925, o čemu je objavio u ondašnjem Vremenu, sjajaj i opširan putopis. Vinaver ističe da su za Lužičke Srbe dve najznačajnije reči Bog i Serb.

I u posebnom zanosu poentira: „Oni kad kažu: Serb, puna su im usta, puno im srce, pune im grudi. Nikad nisam čuo da se reč Srbin izgovara sa toliko ljubavi, sreće, sa takvim mističnim nadahnućem…“

Autor se istorijom, jezikom i književnošću Lužičkih Srba bavi više od četiri decenije, a uzajamne veze sa Južnim Slovenima obradio je 1989. u doktorskoj disertaciji, odbranjenoj na Filološkom fakultetu u Beogradu