Potrebna profesionalna i depolitizovana samouprava

Kako bi se zadovoljile potrebe i interesi od neposrednog značaja za građane u opštinama i gradovima, potrebno je obrazovati mesne zajednice, kao i druge oblike mesne samouprave, navodi se u Modelima statuta gradova i opština, koje je izradila Stalna konferencija gradova i opština i Centar modernih veština.
U Srbiji je razvijena „kultura mesne samouprave“, odnosno navika građana, naročito u prigradskim i seoskim sredinama, da se okupljaju u mesnoj zajednici, pa je namera priređivača Modela statuta bila da podstakne proces revitalizacije mesnih zajednica, tako da one mogu da ispune svoju društvenu ulogu, a to je da budu mesto na kome će se razmatrati i odlučivati o pitanjima od zajedničkog i neposrednog interesa građana.

Neposredan izbor organa mesne zajednice

„Organi mesne zajednice, odnosno drugog oblika mesne samouprave biraju se neposrednim, tajnim glasanjem na osnovu opšteg i jednakog izbornog prava. Pravo predlaganja kandidata za člana Saveta mesne zajednice, odnosno drugog oblika mesne samouprave ima najmanje deset građana sa područja mesne zajednice, odnosno drugog oblika mesne samouprave sa biračkim pravom na tom području. Na glasačkom listiću upisuju se imena i prezimena svih kandidata, njihova godina rođenja i zanimanje. Izabrani su oni kandidati koji su dobili najveći broj glasova do broja članova koji se biraju“, navodi se u Modelima statuta.

Načelnica Južnobačkog okruga Darija Šajin kaže za Danas da su mesne zajednice prva stepenica u organima lokalne samouprave.
– Ipak, potrebno je institucionalno ojačati mesne zajednice i ulagati u ljudske resurse. Mislim da će rukovodstva opština i gradova usvojiti preporuke iz Modela statuta, jer su svesni da će, ukoliko mesne zajednice dobro rade svoj posao, građani biti zadovoljni – objašnjava Šajinova, koja je radila na izradi članova o mesnim zajednicama u Modelima statuta.
Prema njenim rečima, mesne zajednice ubiraju samodoprinos i troše ga na izgradnju vodovoda, kanalizacije… Kako ističe, rad mesnih zajednica mora biti profesionalan i depolitizovan, „a načelo decentralizacije u Srbiji treba ispuniti sve do mesnih zajednica“.
Potrebno je istaći da su opštine i gradovi u Srbiji među najvećima u Evropi, jer imaju prosečno 50.000 stanovnika. Zbog toga su mesne zajednice često veće nego opštine u nekim evropskim zemljama. Na primer, u Mađarskoj 54 odsto opština ima manje od hiljadu stanovnika, a u Češkoj oko 60 odsto opština ima manje od 500 stanovnika. S druge strane, u zemljama u kojima su opštine nešto veće, postoje i mesne samouprave, kao što je slučaj u Poljskoj – solectve ili u Bugarskoj – kmetstva.
Jedna od najrazvijenijih i najvećih opština u Srbiji je opština Novi Beograd, koja je do pre tri i po godine imala čak 29 mesnih zajednica, a sada je taj broj smanjen na 18.
Nebojša Pajović, član Opštinskog veća opštine Novi Beograd, ukazuje za Danas da u ovoj opštini mesne zajednice u avgustu i septembru registruju probleme na svojoj teritoriji, „pa u zavisnosti od nadležnosti, mi te probleme rešavamo“.
– Takođe, u svakoj mesnoj zajednici postoji tehnički sekretar, koji ima obavezu da se, kada se pojavi neki problem, dopisom obrati nadležnim organima, koji se bave tim pitanjem, ali i nama u opštini – objašnjava Pajović.
Modeli statuta gradova i opština uvode pojam mesnih odbora za slučaj da se mesna zajednica osniva za dva ili više sela. U tom slučaju, mesni odbori nemaju svojstvo pravnog lica, već to ima samo mesna zajednica.
Kada je reč o organima mesne zajednice, član 111. u Modelima statuta daje osnovne principe u vezi sa Savetom mesne zajednice, koji je zamišljen kao predstavničko telo građana. U ovom članu su date neophodne smernice vezane za način izbora Saveta, a ostali detalji se ostavljaju za posebnu odluku skupštine opštine. Takođe, uređenje poslova i zadataka Saveta, broja članova i načina odlučivanja se prepušta statutu mesne zajednice. Zakon o lokalnoj samoupravi predviđa da se sredstva obezbeđuju posebno za svaku mesnu zajednicu, i to po namenama, a preporučuje se skupštinama opština da statutima garantuju određeni procenat budžetskih prihoda za finansiranje mesne samouprave, u cilju obezbeđenja njihove održivosti i nezavisnosti od političkih prilika. Isto tako, Zakon predviđa da mesne zajednice sredstva koriste u skladu sa finansijskim planom, čime se obezbeđuje odgovornost za trošenje sredstava.