Šta je Specijalna antiteroristička jedinica (SAJ) i čemu služi?

Kao što samo ime kaže, ona je pre svega namenjena za borbu protiv terorizma. Međutim, pored ove osnovne namene, SAJ obavlja najsloženije i najkomplikovanije zadatke, kao što su talačke situacije, hapšenja članova organizovanih kriminalnih grupa, obezbeđenje štićenih ličnosti, ali i intervencije u slučajevima barikadiranja i pružanja otpora vatrenim oružjem.

Ukoliko se ne radi o očiglednom terorističkom aktu, SAJ uglavnom pruža asistenciju drugim policijskim formacijama kada one ne mogu efikasno da reše kriznu situaciju ili se pretpostavlja da bi neko lice prilikom hapšenja ili potrage moglo da pruži oružani otpor policijskim snagama.

SAJ je verovatno i najopremljenija jedinica policije. Pripadnici SAJ-a opremljeni su najsavremenijim naoružanjem i opremom, što ih, pored visoke obučenosti pripadnika, čini najelitnijom jedinicom u MUP-u, iako MUP raspolaže i drugim specijalnim jedinicama, kao što su Žandarmerija, Policijska brigada i Jedinica za obezbeđenje određenih ličnosti i objekata (JZO).

U organizacionom smislu ova jedinica je pod direktnom komandom Direkcije policije, a jedinicom komanduje komandant.

Ova jedinica ima četiri tima – A, B, C i D. Prva dva tima čine najoperativniji deo jedinice koji upadaju u objekte, hapse članove organizovanih kriminalnih grupa i rešavaju talačke situacije.

C tim je specijalistički i čine ga: Snajperska grupa, Ronilačka grupa, Grupa vodiča službenih pasa, Grupa za minsko-eksplozivna sredstva (MES) i biološko-hemijska sredstva (BHS).

D tim čine pripadnici koji obezbeđuju ugrožene ličnosti, zaštićene svedoke i drugo.

Da bi se jedinica angažovala, potrebna je naredba direktora policije koju mora da odobri ministar policije.

Prema osnovnim poslovima jedinice, ona nije primarno namenjena održavanju javnog reda i mira kao što je slučaj sa Žandarmerijom, Interventnim jedinicama policije (IJP) i Policijskom brigadom.

Međutim, ukoliko ove jedinice nisu u stanju da uspostave narušeni javni red i mir, moguće je angažovati SAJ i za te poslove.

U poslednjih nekoliko godina, SAJ je intervenisao dva puta na protestima građana.

Prvi put je to bilo tokom protesta u Beogradu u julu 2020. godine, protiv uvođenja policijskog časa zbog epidemije korona virusa. SAJ je intervenisao aktivno nad građanima. Uglavnom su koristili svoja oklopna vozila, ali su učestvovali i u hapšenju građana.

Drugi put jedinica je intervenisala prošle godine u avgustu na železničkoj stanici Prokop, nakon protesta protiv Rio Tinta. Tada su pripadnici jedinice u ranim jutarnjim satima upali na Prokop zajedno sa Žandarmerijom i policijom, kada je ostalo malo demonstranata koji su blokirali železnički saobraćaj vezivanjem za šine.

Ipak, prilikom ovih intervencija nisu zabeležena prekoračenja ovlašćenja od strane pripadnika SAJ-a, niti se neko od građana žalio na njihovo postupanje. Međutim, tada se postavilo pitanje da li su postojali opravdani razlozi da interveniše SAJ, s obzirom na to da je demonstranata bilo malo i da nisu pružali aktivan otpor, pa su mnogi ovu intervenciju ocenili kao zastrašivanje građana samom pojavom SAJ-a.

Istorijat

Ova jedinica osnovana je 1978. godine, jer su tadašnje vlasti procenile da je zbog pojačanog dejstva terorističkih organizacija u Evropi Jugoslaviji potreban visoko obučen tim koji će moći brzo i efikasno da reaguje u slučaju terorističkih napada na tadašnju državu.

Specijalna antiteroristička jedinica nije odmah formirana pod ovim nazivom.

Preteča SAJ-a bio je Bataljon za specijalna dejstva u okviru Saveznog sekretarijata unutrašnjih poslova. Ova jedinica je formirana na saveznom nivou. Nakon nekoliko meseci vlasti donose odluku da svaka republika treba da ima svoju jedinicu, pa tako SR Srbija dobija svoju jedinicu pod nazivom „Jedinica milicije za specijalna dejstva Republičkog sekretarijata unutrašnjih poslova SR Srbije“.

Ovaj naziv je bio aktuelan do 1991. godine, kada jedinica menja ime u „Jedinica za antiteroristička dejstva“.

Tri godine kasnije, jedinica dobija naziv Specijalna antiteroristička jedinica (SAJ), koji nosi i danas.