Kesa na srcu

Izlizano, ponovljeno mnogo puta, ali tačno: pisati istoriju novca gotovo je jednako teško kao pisati istoriju sreće ili ljubavi. Povoda tako mnogo, pravih odgovora tako malo, a sveprisutnost fenomena tako upadljiva da se poredi sa dosadom koju izaziva frojdijanska tema falusa.
Nesnosna i opsesivna tema, novac se vrzma u literaturi koliko u životu. Finansijska sredstva namenjena za dodeljivanje nagrada i nacionalnih penzija, opštedržavno budžetiranje i individualno kudžanje novca te skrivanje i paradiranje njime, sve se svelo na vrzino kolo dokazivanja apstraktnog autoriteta uz malu pomoć jedne veoma opipljive tvari. Kesa se drži na srcu i drhtavom rukom pruža ponekad odabranima, ali najradije nikom, i kao što kaže jedan srednjovekovni moralitet na usta junaka koji se zove (pazi sad!) Materijalna Dobra, sačuva li novac jednu dušu, na hiljade njih upropasti. U jednoj engleskoj renesansnoj drami novcu će (po ne zna se koji put u istoriji) biti dodeljeno ime „nemog boga koji govori hiljadu jezika“. U srpskoj realnosti reputacija pop pevanja nadvisila je bataljone pesnika, te je jedan pravi tingl-tangl pesmuljak u pravi tren i u pravom, patriotskom tonalitetu strelom ljubavi probo srce vlasti. Ista je strela, eto, pocepala i tu kesu na srcu, te se uz patriotske suze prosu i dotacija-penzijica…
Iako se to na prvi pogled nikad ne bi reklo, novac je prisutan posvuda, kao nevidljiv i nezaobilazan faktor, kao fantazma nepriznatog prisustva, prividno irelevantna relevantnost. Odnos prema novcu je, simbolički, odnos prema svemu drugom: njegova važnost određuje važnost svega ostalog – ljubavi, boga, porodice, domovine, iako nas jevanđelje po Mateju uči da ne možemo služiti dva gospodara. Novac je idol koji je korodirao na samom startu, no ta je korozija ponos i dika mnogih.
Fatalnost cifara razjeda živote likova iz literature koliko i istorijskih velikana ili modernih tajkuna: monopol materijalnog neprijatno je vidljiv od Mol Flanders do Velikog Getsbija, od Timona Atinjanina do čiča Gorija, od Biblije do Zole. Nadasve ljubavni, romani Džejn Ostin ponavljaju cifre miraza i nasledstava kao mantre; Ovidije novac sa prezrenjem pozicionira u ne veoma ugledno gvozdeno doba i u pogane dubine zemlje; glas prve ljubavi u romanu pisca od „hiljadu zabava i nijednog retka“ ima „zvuk novca“; dela srednjeg veka vrve od lakomih fratara i tvrdica, renesansa nas upoznaje sa Jevrejinom koji istim glasom tuli za dukatima i detetom. Novac se broji i krije, čuva i obazrivo deli samo kad se to mora. Erotizovan i ironizovan u jednakoj meri, opseda i Dikensa i Stendala, i Henrija Džejmsa i Dostojevskog, Molijera i Svifta, Flobera i Brema Stokera. Dela poput Puškinove „Pikove dame“ i Molijerovog „Tartifa“, junaci poput Eme Bovari i Robinzona Krusoa otkrivaju da se planeta vrti oko šlajpika, u orbiti sanjane utopije i nametnute entropije.