Sveta Gora: Sabor, Putin i Sveti Sava

Šta će Putinovo sedenje u tronu vizantijskih careva na Svetoj Gori značiti u odnosima „Drugog“ i „Trećeg“ Rima, pogotovo u završnici priprema za sabor predstavnika svih pomesnih pravoslavnih crkava u drugoj polovini juna na Kritu, prerano je prognozirati.

Već sad je jasno da ovaj dugo planiran i pripreman skup neće biti ni osmi vaseljenski, a ni svepravoslavni sabor, kako neki najavljuju događaj na Kritu. Putinova poseta Svetoj Gori „pala“ je posle otvorene pobune tri svetogorska manastira protiv najavljenih tema i dokumenta koji bi na kritskom saboru trebalo da se usvoji. Grčki mediji tvrde da je obeležavanje prve 1.000-godišnjice ruskog prisustva na Svetoj Gori izazvalo nezadovoljstvo pojedinih krugova u Carigradskoj patrijaršiji i Grčkoj pravoslavnoj crkvi, koji se protive isticanju „nacionalnog“ u 103 godine nezavisnoj „autonomnoj monaškoj državi“. Tome treba dodati i da je dodatno opterećene odnose Carigrada i crkvene Moskve zbog „istorijskog“ susreta patrijarha Kirila s papom Franjom na Kubi, što je, doduše, iz drugih razloga, izazvalo neslaganja u samoj RPC, a ni na Svetoj Gori nije baš dobro primljeno. Iz ruskog ugla, ova državno-crkvena poseta na vrhu značajna je pre svega za obnovu ruskog monaštva na Atosu.

Prvi pisani trag o ruskom manastiru na Svetoj Gori – monaškoj obitelji Bogorodice Ksilurgije, koju je osnovao ravnoapostolni knez Vladimir Kijevski i u kojoj se podvizavao „otac ruskog monaštva“ sveti Antonije Pečerski, potiče iz 1016. godine. Već 1169. taj manastir imao je status svetogorske lavre, a onda mu je pridodat i manastir Svetog Pantelejmona (Stari Rusik). Ksilurgu je danas jedan o četiri skita Svetog Pantelejmona.

Današnji manastir, sagrađen početkom 19. veka, nalazi se na jugozapadnoj obali Svete Gore, nedaleko od pristaništa Dafni. Pored glavne manastirske crkve – katolikona posvećenog Svetom Pantelejmonu ima još 15 paraklisa. Tokom burne istorije – selio se i vraćao na obalu, često je bio meta pirata, u njemu su se smenjivali ruski, srpski, bugarski i grčki monasi. Obnovljen je i ponovo postao ruski 1830, da bi se u drugoj polovini 19. veka u njemu broj monaha iz svih krajeva Carske Rusije merio hiljadama – bio je najveći svetogorski manastir ne samo po veličini monaškog bratstva, nego i po bogatstvu.

U Starom Rusiku krajem 12. veka zamonašen je prvi srpski arhiepiskop, svetitelj i prosvetitelj Sveti Sava, a u novije doba u Svetom Pantelejmonu podvizavao se čuveni svetogorski starac Siluan, koji je na Atos došao 1892. godine. Smatra se da se u ovom manastiru nalazi najveće svetogorsko zvono, teško 13 tona. Manastirska biblioteka ima više od 20.000 knjiga i rukopisa, u riznici se čuvaju mošti mnogih svetitelja, a između dragocenostima je i ikona Bogorodice Jerusalimske koju je, kako se veruje, naslikao apostol i jevanđelista Luka 15 godina posle Hristovog vaznesenja na Nebo… Zbog drugog Putinovog dolaska, koji je u Svetom Pantelejmonu bio pre nepunih 11 godina, manastir je poslednje dve nedelje, tvrde grčki mediji, živeo u „opsadnom“ stanju.