Mama ratne siročadi izgubljena u istoriji

Kao Srpkinja emigrirala u Sjedinjene Američke Države pre Prvog svetskog rata, tamo je postala predsednica udruženja Srpska žena, a kasnije i misionarka Crvenog krsta, radeći sve da pomogne ratom ugroženoj domovini, u koju se i vratila i posvetila se vođenju prihvatnih centara i domova za nezbrinutu decu.

Darinka je u Americi prvo sakupljala dobrovoljne priloge za pomoć Srbiji, a najznačajniji je bio prilog Džona Frontingema od 10.000 dolara, tada velike sume novca, za osnivanje i rad Doma za ratnu siročad u Sremskoj Kamenici, koji je pod upravom Mame Grujić zbrinuo više od 2.200 dece.

Frontingem je, slušajući o ratnim nedaćama koje su pogodile Srbiju od Darinke Grujić ali i Mihajla Pupina, odlučio da Srbiji pošalje i celu bolnicu, sa nekoliko lekara, medicinskom osobljem i 200 kreveta, izdvajajući 200.000 dolara, piše istoričarka Nada Petrović u svom radu Američka elita za Srbiju u Velikom ratu, zbog čega ga svrstava među troje najznačajnijih amerikanaca za Srbiju u ovom periodu, uz naravno Darinku Grujić.

Darinka Grujić dolazi sa ovim kontingentom pomoći u Srbiju gde, na čelu tada otvorenog Doma za ratnu siročad, brine o deci koju je nalazila pored mrtvih roditelja, po putevima, po spaljenim selima, varošicama, varošima i gradovima.

Zbog ratnih uslova Dom za siročad, orfelinat, kasnije nazvan Srpsko-američki dečji dom, često se selio, prvo duž Balkanskog poluostrva da bi stigao čak do Francuske.

Veliki broj dece, napuštene i zaboravljene, Darinka zbrinjava prvo u Mladenovcu. U Nišu je situacija slična, bilo je dece koja su usput izgubila roditelje ili su oni poginuli. Po dolasku u Skoplje, deca su smeštena u prostorije jedne škole. To je bio kraj 1915. godine, kada je počelo povlačenje srpske vojske. Darinka Grujić sa decom kreće ka Bitolju gde preuzima još petoro dece koju su usput našli vojnici. Iz Bitolja kreću za Đevđeliju, koju je zaposeo jedan francuski bataljon. Dom se smešta u osnovnu školu, gde se skuplja još dece između ostalog dosta njih i iz Skoplja. Iz Đevđelije su bili primorani da krenu za Solun. Po dolasku u prenatrpani grad, deca su smešena pod šatore koje su doneli iz Amerike. I po Solunu se nastavilo prikupljanje napuštene dece. Pronađena deca bila su u još jadnijem stanju nego ona prva: izranjavljena, vašljiva, potpuno zapuštena.

Dom nije mogao dugo da se zadrži u Solunu, nego se premešta u Atinu. Tamo se smešta u Felero u Pireju, a general Saraj odobrava da deo njegovih vojnika razmesti decu po vilama, a bila je otvorena i škola. Darinka Grujić odlazi u Ameriku da bi lično izvestila Frotingema o radu Doma, ali i vodi nekoliko dvojčica u narodnoj nošnji kako bi učestvovale na Savezničkom bazaru, gde sve zemlje koje ratuju protiv Centralnih sila predstavljaju svoje rukotvorine. Amerika sa oduševljenjem dočekuje našu delegaciju, njihova štampa je pisala o podvizima Mame Grujić, a ona se kasnije vraća u Dom sa velikom količinom hrane, odeće i obuće.

U međuvremenu se politička situacija promenila (saveznička okupacija Grčke, Grčka objavljuje rat Nemačkoj i Bugarskoj) pa je Dom morao da napusti Grčku. Francuskim brodom Devon deca su sa Darinkom Grujić krenula u Francusku, a sredinom decembra 1916. godine stižu u Tulon, gde se veliki broj ljudi okupio u luci kako bi dočekao decu mučenike, kako ih je zvala francuska štampa.

Iz Tulona su se uputili u Nicu gde je Dom smešten u vili Alhambri. Tu su deca bila sasvim zaštićena i zbrinuta. Za njihove potrebe otvorena je osnovna škola, u kojoj su učili engleski i francuski jezik. Za mlađu decu bilo je otvoreno zabavište. Deca su imala i crkvu – kapelu, pa je Darinka Grujić, kao direktorka Srpsko-američkog zavoda za srpsku decu, uputila izveštaj o ratu i Njegovom visokopreosveštenstvu gospodinu Dimitriju, arhiepiskopu beogradskom i mitropolitu cele Srbije, na Krf.

Dolaskom u Nicu, nastaje nova uloga Srpsko-američkog doma. Do tada je osnovni cilj bio sakupiti decu ratnu siročad, kako bi se spasila gladi, zime i drugih nedaća, kao i omogućiti da završe osnovnu školu. Dalja briga Doma bila je da decu osposobe za samostalan život, upute na dalje školovanje ili na izučavanje zanata. U Englesku je iz Doma upućeno 28 dečaka koji su završili osnovnu školu i devet devojčica na dalje školovanje.

Konačno, 1919. godine došlo je vreme da se srpska deca oproste od Francuske, krenu put otadžbine, preko Dubrovnika i zajedno sa Mamom Grujić stigli su u prestonicu pa potom u Sremsku Kamenicu, gde su se smestili u dvorac mađarskog grofa Karačonjija.

Podaci o Darinki Grujić za vreme Drugog svetskog rata nisu pronađeni kao ni za period posle njega. Iz literature se zna da je umrla 1958. godine, navodi se u radu Nade Petrović, a pokušaj da se pronađe njen grob na Novom groblju u Beogradu nije urodio plodom, jer njenog imena nema u evidenciji sahranjenih.

Korišćena literatura: Arhiv Vojvodine

Nastavlja filantropski rad i posle rata

Dom u Sremskoj Kamenici prestao je da radi i pretvoren je u Domaćičku školu, a Srpsko-američki dom na samom početku 1933. godine prelazi u Beograd, u Dom Čarls Dikens, dečije zabavište u Krunskoj ulici 14, koji je takođe Darinka osnovala. Darinka Grujić je bila aktivna i pred sam Drugi svetski rat. Kao članica Beogradskog ženskog društva, bila je inicijator za organizovanje rezervne bolnice sa 200 postelja. Beogradsko žensko društvo se među prvim društvima u Beogradu odazvalo na apel predsednice Crvenog krsta, kneginje Olge Karađorđević za pomoć u slučaju rata.

SAD prve pomogle Srbiji u Velikom ratu

Srpska vlada početkom jeseni 1914. potražila je sanitetsku pomoć od međunarodnog Crvenog krsta. Jedna od prvih država koja se odazvala pozivu i uputila sanitetsku i humanitarnu pomoć bile su Sjedinjene Američke Države, na početku rata neutralne, što je pomoglo okupiranoj Srbiji. Prvo je došla Američka misija Crvenog krsta, na čelu sa dr Edvardom Rajanom, zatim Darinka Grujić, kao i Džon Frotingem, američki industrijalac, humanista, osnivač i finansijer Doma za ratnu siročad i dobrotvor srpskog naroda. Ova imena zabeležena su velikim slovima u srpskoj istoriji, navodi Nada Petrović u svom radu Američka elita za Srbiju u Velikom ratu.

Podržala Ambasada SAD u Beogradu. Stavovi izneti u tekstu su stavovi autora i nužno ne izražavaju stavove Vlade SAD