Među ovogodišnjim ispitnim pitanjima na prijemnom ispitu za sociologiju bilo je i pitanje o tome kako se zove masovno ubijanje Jevreja koje su počinili nacisti u Drugom svetskom ratu. Zastrašujuće malo njih je na praznu liniju napisalo „Holokaust“. Oni malobrojni štreberi koji su odgovorili tačno, verovatno su to učinili jer gledaju titlovane dokumentarce po „istorijskim“ kanalima ovdašnjih kablovskih televizija. Kako bi tek bilo da je pitanje glasilo „Kog datuma je počeo antifašistički ustanak u Srbiji?“.
Generacije koje ove godine upisuju fakultete nisu imale šansu da tokom osnovnog i srednjeg obrazovanja nauče činjenice o antifašističkoj borbi. A i kako bi? Sedmog jula 2011. godine, na ravno 70 godina od ustanka protiv fašizma u Srbiji, vesti variraju između prvog dana Egzita i Nikolića koji bira Kosovo pre Evrope. Od 2001. godine, Sedmi juli nije datum koji državu Srbiju obavezuje ili interesuje na bilo koji način. Bilo bi dobro ukoliko bi borba protiv fašizma bila „samo“ stvar za istorijske udžbenike, ali ona to nije. Umesto toga, antifašizam je predmet sistematske revizije i zaborava, a herojska borba naroda Jugoslavije se pokušava prekrojiti po kolaboracionističkom i nacionalističkom obrascu.
Značaj antifašističke borbe se ne može preceniti. Otpor fašizmu kao ideologiji i praksi je odneo milione žrtava, ali je upamćen kao jedan od najsvetlijih trenutaka u istoriji čovečanstva. Antifašistička borba na ovim prostorima sa sobom je donela ključne moderne društvene vrednosti socijalne emancipacije, demokratskog organizovanja društva i afirmacije ljudske slobode. Drugim rečima, antifašizam je bio ključan deo napora za ostvarivanje modernizacije, ali i istinske demokratije i društvene jednakosti u ovom komadiću Evrope. Međutim, u ovom društvu, sedamdeset godina kasnije se dogodilo da istine o antifašističkoj borbi zvuče starinski, kontroverzno ili u rangu sa „Verovali ili ne“ opaskama.
Činjenice i istine o događajima pokrenutim sedmog jula morale bi da ispune ponosom svakog dobronamernog čoveka u ovoj zemlji. Na kraju Drugog svetskog rata, Narodnooslobodilačka vojska je u svom sastavu imala oko 800.000 boraca, čime je bila četvrta armija po snazi u Evropi. Užička republika je bila prva oslobođena teritorija u Evropi okupirana od strane nacista, trajala je 73 dana, nakon čega je pala u ruke nemačke vojske, potpomognute četničkim jedinicama. Uporedo sa oružanom borbom, partizanske jedinice su sprovodile aktivnosti opismenjavanja, obrazovanja, emancipacije žena i podizanja zdravstvene i socijalne svesti kao obavezan deo svojih aktivnosti u borbi protiv okupatora.
Josip Broz Tito je bio jedini vrhovni komandant nekih oružanih snaga koji je ranjen u Drugom svetskom ratu, tokom bitke na Sutjesci. U Drugom svetskom ratu u Jugoslaviji je poginulo 1.685.000 ljudi, što je posle Sovjetskog Saveza (26,8 miliona) procentualno najviše u odnosu na broj stanovnika. Narodni heroji Boro Vukmirović i Ramiz Sadiku predstavljali su simbol zajedničke borbe Srba i Albanaca, mučeni su i streljani zajedno, zagrljeni, jer su odbili da se razdvoje. U okupiranoj Jugoslaviji je bilo formirano čak 70 koncentracionih logora u kojima je stradalo oko 400.000 ljudi.
Sedmog jula ove godine Džarvis Koker i Palp su održali fantastičan koncert na vašaru zvanom Egzit, a potpisnik ovih redova je u prvim redovima urlao kao curica od „Do You Remember the First Time?“ do „Common People“. Svega toga ne bi bilo da pre ravno sedamdeset godina Žikica Jovanović Španac na seoskom vašaru nije ubio pandura koji je bio u službi nemačkog okupatora. U pitanju nije nikakvo pseudoistorijsko naklapanje o tajfunu nad Pacifikom izazvanim mahanjem leptirovih krila nad Atlantikom. Masovna borba naroda Jugoslavije protiv fašizma predstavljala je značajan deo globalne borbe protiv ovog zla. Uz to, odredila je istoriju ovih prostora na način koji je jugoslovensko društvo usmerio ka sveopštoj modernizaciji, demokratizaciji i emancipaciji. Putevi, škole, bolnice, fabrike, a samim tim i popularna kultura u ovom društvu direktna su posledica činjenice da je veliki deo građana jugoslovenskih naroda bio na pravoj strani sredinom prošlog veka.
Danas ne smemo dopustiti da se u ime nekoliko kolaboracionista iz istorije ali i svakodnevnog diskursa brišu desetine hiljada partizanskih boraca koji su tokom Drugog svetskog rata, kao i ceo civilizovani svet, fašizam i saradnju sa fašizmom smatrali za zločin. Značajni, a možda i najveći deo današnjih zadovoljstava dugujemo hrabrim ljudima koji su rizikovali i gubili živote da bi mi, njihova deca i unuci, imali živote vredne življenja. Drugarice i drugovi partizani, hvala vam.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na Twitter nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
