Kristalna noć Vojvodine

Svi navedeni objekti su ciljano i precizno prepoznati kao preduzeća u vlasništvu Albanaca, odnosno Goranaca. Neposredno pre vojvođanske Kristalne noći, mnogi mediji u Srbiji su svojom ratnohuškačkom i rasističkom retorikom stvorili atmosferu koje se ni Gebels ne bi postideo: od sumanutih teorija zavere („Pakleni plan iz Tirane“, „Hoće rat sa Srbijom“) do prostog nazivanja Albanaca „džukelama“ jer to prodaje novinu. Sve ovo zbog, kad bismo se šalili, mape „Velike Albanije“ ispaljene iznad nekakvog loptanja, a koju se tek kasnije protumačilo i slabo razumelo. Inače, mape kakvih je u verziji „Velike Srbije“ na pretek u ovdašnjim pseudoistorijskim vlažnim snovima, pojedinim političkim programima, donedavnim državnim strategijama, te u mnogim ispraznim lobanjama koje se popaljuju na šatro veličinu.

I koliko god se mnogi upinjali da u vonju sopstvenog uma razvodne i razblaže tu stvar, nije reč ni o kakvom vandalizmu ili huliganizmu, već o školskom primeru fašizma. Naime, Kristalna noć je naziv za pogrom Jevreja u nacističkoj Nemačkoj u noći između 9. i 10. novembra 1938. godine, kada su sistematski paljene sinagoge i razbijani izlozi radnji u vlasništvu Jevreja. Ovaj zloglasni naziv vodi poreklo od gomiletine krhotina i stakla preostalog nakon nacističkog orgijanja po jevrejskim malim i srednjim preduzećima. Istoričari navode da je ova noć predstavljala početak „Konačnog rešenja“, odnosno holokausta, zbog čega se Deveti novembar i obeležava kao Međunarodni dan borbe protiv fašizma. To jest, Kristalna noć se u istoriji holokausta obično interpretira kao ključna tačka prelaska ili zaokreta od dotadašnje antisemitske politike diskriminacije u fazu ogoljenog fizičkog nasilja. Kako tada protumačiti krhotine stakla po betonu vojvođanskih gradova stvorene etničkom i rasističkom mržnjom? U svojoj suštini, istorija je neoriginalna kurva. Delom i zato što su ljudi neoriginalni, banalni i prozaični stvorovi skloni otkrivanju tople vode jednako kao i logici mržnje, progona, ubistava i genocida.

Uz to, i ova vojvođanska Kristalna noć je imala svoju dugotrajnu istorijsku predigru, kao i u slučaju one nemačke. Nalik na vekovni evropski antisemitizam i „naučni rasizam“ koji su (od)igrali ulogu teorijske pripreme terena za potonji holokaust, identične prakse su bile na delu kada je reč o Albancima u Srbiji i Jugoslaviji. Eufemizam „Kosovsko“ ili „Albansko pitanje“ je među nacionalno ofarbanim intelektualcima i njima pratećoj kamarili vekovima bio jeftina varijacija na temu „Jevrejskog pitanja“, motivisanog teritorijalnim pretenzijama u duhu uvećanja „Životnog prostora“. U raznim memorandumima, političkim manifestima, lažnim istorijama, medijskim propagandama i književnim delima, Albanci su dehumanizujuće prikazivani kao nečisti i nekulturni divljaci, zločinci, uzurpatori i moralni prevrtljivci. Naprosto, kao kulturno primitivni i biološki niži soj ljudi.

Na primer, Jovan Cvijić, akademik, svojevremeno je govorio o neophodnosti zauzimanja albanske teritorije zbog prava Srba na svoje „životne potrebe“, dok su Albanci za njega bili problematični rasni mešanci ili prikriveni Srbi. Zatim, za predsednika Vlade Srbije Vladana Đorđevića s kraja 19. veka, Albanci su bili tek plemenski divljaci bez istorije, odnosno evropski „crvenokošci“ koji spavaju na drveću i koje nije greh kolonizovati. Još jedan akademik, Vaso Čubrilović, između dva rata skida rukavice i otvoreno predlaže masovno proterivanje Albanaca kao „neprijateljskog i stranog elementa“. Ovaj učesnik Sarajevskog atentata i budući dekan beogradskog Filozofskog fakulteta izložio je i fašistički detaljnu elaboraciju niza krvavo kreativnih tehnika i „sanitetskih mera“ za to. U osvit Drugog svetskog rata, Ivo Andrić, tadašnji ambasador u nacističkoj Nemačkoj, takođe je pisao elaborate o iseljavanju Albanaca. Po izbijanju rata, logika holokausta je zadobila krila i spomenuti Čubrilović predlaže da se „planski i nemilosrdno“ iskoristi ratno stanje za definitivno „rešavanje manjinskog problema“. U vidu, zvuči poznato, koncentracionih logora, paljenja naselja, krčenja grobalja, oduzimanja imovine i istrebljenja Albanaca koje bi organizovao zaseban komesarijat pri Ministarstvu – poljoprivrede. Na čije čelo dolazi posle rata. U nešto novijem izlivu rasizma u mozak, Albanci su za (opet) akademika i samo(pro)zvanog „oca nacije“ Dobricu Ćosića bili „socijalni, politički i moralni talog tribalnog, varvarskog Balkana“, u poređenju sa „najdemokratskijim, najcivilizovanijim i najprosvećenijim“ balkanskim narodom, Srbima. Nije daleko ni izjava legalno izabranog vođe nacije o tome da će trebati vekovi da bi Albanija postala „normalna država“, izneta pre neki dan. Sve ove ideje pratili su i sistematski zločini, kolonizacije i deportacije neposredno pre Prvog balkanskog rata, tokom Kraljevine Jugoslavije, sve do neuspelog pokušaja „Konačnog rešenja“ u vidu etničkog čišćenja 1998. i 1999. godine. Jednostavno rečeno, u najvećem delu srpske istoriografije, kao i političke teorije i prakse, Albanci su (bili) Jevreji srpskog fašizma.

Međutim, to ne znači da se ova logika sama od sebe izlila preko Save i Dunava, niti da se u tome u Vojvodini nije saučestvovalo. Devedesetih, kada su zvanični državni neprijatelji broj jedan bili Hrvati, staklo fašizma je zasecalo mnogo dublje u vojvođansko međuetničko tkivo. Uz odobravajuće žmurenje države, pri čemu su jurišne S. A. odrede činile paravojske Vojislava Šešelja i njegovih tadašnjih sledbenika. Uz telefonske podsticaje Noći dugih noževa, tada je mnogim hrvatskim porodicama iz okoline Novog Sada (Petrovaradina i Sremske Kamenice) sugerisano da napuste svoje domove, što su one bez mnogo razmišljanja o romantici vojvođanske egzistencije i učinile. Nešto brutalnije je bilo po sremačkim selima Hrtkovci (koje napušta 450 hrvatskih porodica), Novi Slankamen, Golubinci, Kukujevci itd., uz ubistvo ili nestanak oko 25 ljudi. Zatim, samo u Novom Sadu, scenario Kristalne noći prema Albancima repriziran je u više navrata i u narednoj deceniji: nakon hapšenja Veselina Šljivančanina 13. juna 2003, odnosno nakon napada na kosovske Srbe 17. marta 2004. godine. Kada su, dok je gorela Bajrakli džamija u Beogradu, bande novosadskih neonacista organizovale svoj napad na romska naselja. A bilo je tu i nasumičnih spaljivanja ugostiteljskih radnji nevezano za crveno slovo u pravoslavno-političkom kalendaru, čisto da bi se imalo šta snimiti i staviti na YouTube. Zato su posebno iritantna navodna iznenađenja i zaprepaštenja izazvana udobnim, seksi stereotipom o Vojvodini kao mirnoj salašarsko-konjušarskoj ravnici, te pitomim nobles Vojvođanima koji balaševićevski multikulturno jure devojke sa čardaš nogama ili pak onanišu kroz trsku i šaš. Dok je ideja da je antialbanski fašizam morao doći negde izvana, od strane nekakvih stranaca ili dođoša, takođe kultur-rasistička u svojoj suštini. Drugim rečima, sve one koji žmurećki drobe o tome da to sve ne može biti „pravi Novi Sad“ odlikuje ista ona logika o višoj i nižoj rasi koja je u svom konačnom izrazu proizvela gasne komore. Fašizma ima (i) u našim redovima i zato hajde da vidimo šta ćemo sa tim.

Protiv ovog umskog i zbiljskog đubreta delotvoran je jedino dosledni, nepokolebljivi i militantni antifašizam. Koji je u ovom društvu decenijama sakat upravo poput nedavne i neslavne Parade poltronstva povodom slavnog oslobođenja Beograda. Ili pratećeg crkveno-političkog i revizionističkog igrokaza o nekakvim čvrgama u bednom pokušaju nacionalizacije antifašizma. Kada planski sakrivamo partizane, petokrake i Hej Slovene, dok se stidimo politički nepodobnog Drugog svetskog rata zato što je u dotičnom bilo previše komunista, a premalo Srba. Dok su klerofašizmi Dimitrija Ljotića, vladike Nikolaja Velimirovića i četnika Draže Mihailovića uzdignuti na nivo legitimne politike i ideologije. Zašto onda iznenađuje periodična „Polomiću izlog od kristala“ hit-parada? Potrebno nam je više znanja i istorijske i sociopolitičke svesti o tome šta fašizam jeste i kako se protiv njega boriti. Lažni i neiskreni antifašizam kao kičoliki celofan za novo dodvoravanje Rusiji nije dovoljan, koliko je i odvratan. Kristalna noć Vojvodine demonstrira sa kakvom lakoćom se klizi u fašizam u situaciji ekonomske i političke nestabilnosti, sistematski zalivanog neznanja i pseudoistorije, te koktela ličnih frustracija i impresija o sopstvenoj veličini. Albanske pekare po Vojvodini ne razbijaju (samo) huligani, vandali, šljam, đubrad i naprosto ekipa za koju je epitet „stoka“ nezasluženi kompliment. Razbijaju ih fašisti, što je zbirni naziv za sve ove etikete uzete zajedno. Ali, uz jedan ključan dodatak: ponašanje pokrenuto logikom holokausta. Jer put od Kristalne noći do gasnih komora Aušvica samo je stvar logistike i stepena opšte sociopolitičke skaradnosti. Namera je već tu, među nama.