Četvrt veka od Petog oktobra

(Biće to lepo negovani gospodari u evropskoj Srbiji, koji nisu vinovni za zločine svojih očeva, iako sumu tih zločina baštine u gotovini, papirima i nepokretnostima.) Evo, dakle, iste te klike, sad u evrounijskom kroju, opet u sedlu, opet na leđima, polako ali sigurno nestajućih, građanki i građana Srbije.

Ne mislim, dakle, na taj Peti oktobar koji danas slave ministri u vladi koju na povocu vode oni protiv kojih smo se, drugovi, iz petnih žila borili da odu u ropotarnicu istorije, iz koje su hrupili na dnevno svetlo da svuda oko sebe podstiču klanice, što se pokazalo kao unosan posao kojim se stiče vlast, novac i ugled. Uostalom, i sama petooktobarska politička elita, koju smo izneli na svojim ramenima, mi, građani i građanke Srbije, u decenijskom otporu Miloševićevom režimu, danas je truli sveži bogataš, koji s nekadašnjim protivnikom Vučićem sadi tikve od Savamale do Kineske novosadske četvrti, i od Horgoša do Vranja i Leskovca.

Ne mislim na taj Peti oktobar u kojem sam i sam učestvovao, i sećam ga se nerado i detaljno kao da je bio juče, iako je danas sve kao da ga nikada i nije bilo. Izlazio sam tog dana svako malo iz redakcije u Ulici Prote Mateje Nenadovića i odlazio brzo do Skupštine, i vraćao se da montiram tek pristigle snimke sa Ibarske magistrale. U VIN-u, koji je uređivala Gordana Suša, tog poznog leta, te rane jeseni, pratili smo nedeljama kampanju DOS-a, iz dva njegova konvoja, onog koji je predvodio Zoran Đinđić i onog koji je predvodio Vojislav Koštunica, a činilo se tada da su izvanredan politički par. Ja sam režirao te materijale al fresco, kako bismo ih montirane kasno popodne autobusima slali televizijskim stanicama u ANEM-ovoj mreži. Bili su to dani entuzijazma.

Danas mislim na onaj prvi Peti oktobar, kojim jerihonski počinje oružano uništavanje jednog remek-dela od domovine i maternjeg jezika. Tog petog oktobra, petog listopada 1991, jedna topovnjača jugoslovenske vojske, tad pod rukovodstvom Miloševićeve klike i za stvar te klike, uplovila je u vode između Lokruma i starog dubrovačkog grada, i počela da granatira po Pločama. Prva žrtva ovog bezumlja, pesnik je Milan Milišić.

Danom kada je ubijen Pesnik, pesnik najpesničkijeg južnoslovenskog grada – rođeni pesnik Milan Milišić, svršava jedna civilizacija koju su zamišljali i gradili najbolji i najtalentovaniji pesnici i revolucionari. Na tim razvalinama, postoje danas države, ali ni u jednoj od njih nema društva. Ostaci ostataka tog društva skupljaju se danas po gradovima ove domovine koje nema i govore jezikom kojeg nema o stvarima bitnim, koje se više nikoga ne tiču, kao duhovi u vremenu koje niže događaje, a ne daje ni jednog jedinog doživljaja.

Na dvadesetpetogodišnjicu ubistva Milana Milišića (1941 – 1991), sabrali su se u Čitaonici Narodne biblioteke u Dubrovniku, u Ulici od Puča, preživeli Milišićevi dubrovački prijatelji i saborci. Među njima su i dva čoveka koji su deo mog života. Davor Mojaš i Vojo Šindolić.
Ako ima vaskrsenja, onda je ono u tome što duh prijatelja prebiva u prijatelju, što živi duh mrtvog druga prebiva u duhu druga i pokreće ga, na način ljubljenog, kako bi rekao Aristotel. U svom i dan-danas avangardnom Studentskom teatru „Lero“, u kojem sam i ja 1990. godine započeo svoju pozorišnu rediteljsku odiseju, režirao je Mojaš predstavu prema pesmama, esejima i putopisima Milana Milišića, „Ljubičasti Stradun“, a sad Milišiću priprema još jednu. Šindolić, to poslednje oličenje moći poezije rokera i bitnika da stvori kosmopolitsko biće, dakle, istinski kulturnog čoveka, napisao je, u svom stalnom dijalogu s Milišićem, prijateljem, pesmu i zbirku pod naslovom „Ulica koja će se zvati tvojim imenom“.

Prošlo je dvadeset pet godina od ubistva Milana Milišića, a nema kritičkog izdanja njegovih odabranih dela (kažem, odabranih, jer je i Milišić, poput svog prijatelja Danila Kiša, pesnik koji piše isključivo svoja odabrana dela!), nema ulice koja se zove njegovim imenom, imenom jednog rođenog pesnika, koji je uvrcao u sebe ironiju i mudrost i Držića i Junija Palmotića, Tolkina i Frosta, pesnika kojim je pevao čitav jedan polis, realni i imaginarni Dubrovnik. Uostalom, reč je o ulici koja će se zvati njegovim imenom. To ime, ta ulica, uvek je, dakle, u dolasku, u budućnosti:
„Ulica koja će se zvati mojim imenom/ Neka bude strma/ Neosvjetljena -/ Gospoda da u njoj slobodno prnu/ Pijanci da puste glasa, mačke/ Da se prče u veljači/ Kiša da je dere/ Studen u studenom/ Kozomor i tlapnja besanih daju joj boju/ I ti, još dijete/ Da se prvi put u njoj poljubiš/ S jednim, sklapajući oči/ Upućujući svoje čiste misli/ Onom drugom.“