Na američkoj crnoj listi, ali ne i pred makedonskim pravosuđem

Pre više od četiri godine reka Crni Drim u Strugi je u večernjim satima iznenada postala šarena, menjajući boju toka u plavu, zelenu i crvenu. Novi izgled dobila je zahvaljujući bočnom i podvodnom osvetljenju duž same reke.

Uveče 21. juna 2021. godine, gradonačelnik Struge Ramis Merko je na svečanosti uz vatromet i slavlje izjavio da će Crni Drim „izgledati kao akvarijum“. Ali, od prekjuče, osvetljenje reke poprimilo je drugačiji, korumpiraniji ton.

Podvodno osvetljenje Crnog Drima iznelo je na površinu novu optužnicu protiv gradonačelnika Merka, nakon što je tužilaštvo Struge podnelo predlog za podizanje optužnice zbog ugovora o osvetljenju dela rečnog korita Crnog Drima.

Sumnjiči se da je od početka aprila 2021. do kraja juna 2022. godine prekoračio službena ovlašćenja prilikom sklapanja tendera, bez prethodnog pribavljanja vodoprivredne saglasnosti od Ministarstva za zaštitu životne sredine i prostorno planiranje.

„Tužilaštvo je tokom postupka preduzelo više radnji i pribavilo veštačenje prema kojem je takva instalacija od 300 svetlosnih tela negativno uticala na režim voda, morfologiju rečnog dna i hidro-biološki sistem reke“, saopštilo je Tužilaštvo.

Tim potezom načinjena je šteta od skoro 110.000 evra na budžet opštine kojom upravlja, a novac je isplaćen firmi „T-G BM Electric“.

Optužbe protiv Ramiza Merka, jednog od najdugovečnijih gradonačelnika u Severnoj Makedoniji, koji se trenutno nalazi pri kraju svog četvrtog i poslednjeg mandata, počele su se nizati jedna za drugom nakon što je završio na crnoj listi SAD-a.

Dana 20. juna 2023. godine, američki Stejt department ga je proglasio nepoželjnim za ulazak u zemlju, uključujući i njegovu užu porodicu – suprugu Špresu i troje dece: Genca, Nazmije i Drenušu.

Optužnica za osvetljenje Crnog Drima predstavlja desetu optužnicu protiv Ramiza Merka.

Za prethodnih devet već se vode postupci pred sudovima u Strugi i Bitolju. Nedavno je dobio nepravosnažnu oslobađajuću presudu u slučaju kupovine službenog Audija vrednog skoro 70.000 evra. U predmetu za nezakonito imenovanje direktora u školama u Strugi, kažnjen je sa 10.000 evra.

Kako navode iz Osnovnog javnog tužilaštva za RSE, u toku su i drugi sudski procesi protiv Merka – uključujući slučaj spomen-ploče na zgradi opštine Struga i nelegalne gradnje kod hotela „Drim“.

Jakimovski u trci za novi mandat u Karpošu

Za razliku od Merka, čija se politička karijera verovatno završava nakon predstojećih lokalnih izbora, njegov kolega iz Karpoša Stevče Jakimovski kandiduje se za peti mandat na čelu opštine.

Protiv njega je 2019. godine podignuta glavna optužnica za više krivičnih dela, ali je značajan deo optužbi zastareo zbog izmena Krivičnog zakonika. Jedini završen sudski proces, koji se odnosi na izgradnju opštinske zgrade, rezultirao je presudom od 3,5 godine zatvora u aprilu 2025. godine, ali presuda još nije pravosnažna. Jakimovski je najavio žalbu Apelacionom sudu.

Grubi po stopama Gruevskog

Samo nekoliko dana nakon što se našao na američkoj crnoj listi zbog umešanosti u visoku korupciju i politički uticaj na pravosuđe, bivši potpredsednik vlade i ministar Artan Grubi je pobegao iz zemlje.

Neposredno nakon objave sankcija, Tužilaštvo je otvorilo predmet protiv njega zbog zloupotreba u Državnoj lutriji, vezano za nabavku video-lutrijskih aparata za kockanje.

Ministar Panče Toškovski mu je javno poručio da će se, ako se sam ne vrati u zemlju, „naći odgovarajući način da bude vraćen“.

Poslednje informacije, krajem jula, iz Ministarstva unutrašnjih poslova za RSE glasile su da su „u stalnoj komunikaciji s nadležnim službama iz zemalja u kojima bi, prema operativnim informacijama, lice moglo biti locirano“. Od tada do danas, Ministarstvo nije objavilo nikakve nove informacije o Grubijevom begu i njegovom lociranju.

Od 13 osoba koje se nalaze na američkoj crnoj listi, Grubi je jedini koji „pravi društvo“ bivšem premijeru Nikoli Gruevskom – obojica su u begu.

Razlika je u tome što je bivši premijer, koji se nalazi u Mađarskoj, pravosnažno osuđen, dok protiv Grubija postoji samo krivična prijava.

Osim političara, među osobama pod američkim sankcijama nalaze se i bivši direktor UBK Sašo Mijalkov, kao i biznismeni Jordan Kamčev, Sergej Samsonenko, Kočo Anđušev i njihovi članovi uže porodice. Njihovi biznisi u Severnoj Makedoniji ne podležu nikakvim kaznama ni ograničenjima.

U prvih devet meseci 2025. godine, SAD nije dodala nova imena na crnu listu. Iako se čini da američke sankcije za većinu njih nemaju negativan učinak.

Na društvenim mrežama, uoči početka kampanje za lokalne izbore, spekuliše se o novim imenima političara koji bi mogli biti pogođeni američkim sankcijama.

Kako prenosi Alsat TV, stav Odseka za javnu diplomatiju Ambasade SAD u Severnoj Makedoniji je da mogućnost proširenja liste novim imenima i dalje postoji.

„Nijedan korumpirani akter ne bi trebalo da bude imun na odgovornost. Sjedinjene Američke Države će nastaviti sarađivati s partnerima u vladi, civilnom društvu i privatnom sektoru na jačanju transparentnosti i borbi protiv kriminala“, naglašeno je u odgovoru Ambasade SAD u Severnoj Makedoniji.