Iz bisera prirodnog mira u „svetsku prestonicu milijardera“

Od šesnaest vladara, trinaest ih je sahranjeno u mestu poznatom kao Grobnice Ming dinastije. Na pojedinim mauzolejima svakodnevno su radile hiljade ljudi, ugradivši svoju energiju u večna obitavališta careva kojima su bili odani.

Grobnice Ming dinastije

Prilaz grobnicama, nazivan Sveti put, bio je poslednji ovozemaljski svečani put kojim su tela careva ispraćana. Niko osim carske pogrebne povorke nije smeo njime da korača. Na početku puta nalazi se kapija iza koje stražari velika kamena kornjača, simbol dugovečnosti. Odatle se prostire Aleja životinja, isklesanih u kamenu; lavovi, slonovi, kamile, konji, čuvaju san vladara slavne dinastije. Iza njih je dvanaest kamenih vojnika – večna carska straža.

Legenda kaže da je jedan od careva kasnije Ćin dinastije hteo da prenese ove statue na sopstvenu grobnicu. Jednom od njegovih činovnika rečeno je u snu da su statue večno odane Ming carevima i da zbog toga ne smeju biti pomerane. Car je ovo shvatio kao upozorenje da će „vetrovi smrti sa grobnica Ming i opustošiti prestonicu“. Naravno, car je odustao od namere da preseli večnu stražu.

Baš kao i naši srednjevekovni vladari, carevi Ming dinastije, odabrali su prelepo mesto za večni počinak svojih tela. Takva mesta se najčešće smatraju svetim biserima prirodnog mira. Kinezi su mauzoleje gradili poštujući principe Feng šujia, smestivši ih u podnožje planine Tianšou. Svaki od njih ima zasebnu, jedinstvenu celinu, ali i sličnosti. Mauzoleji se međusobno razlikuju po veličini i kompleksnosti same strukture. Oblast u kojoj su zidane grobnice obuhvata četrdesetak kvadratnih kilometara. Ovi svedoci davno prohujalih vremena su 2003. godine uvršteni u Uneskovu listu svetske kulturne baštine.

Letnja palata

Na desetak kilometara severozapadno od centra prestonice, ugnezdio se oku drag pejzaž Letnje palate, sagrađene 1888. godine. Carica Z Si podigla ju je koristeći fondove za razvoj mornarice, što je uslovilo da tadašnja Kina gubi mnoge ratove upravo stoga što nije ulagala u razvoj ratne flote. Bilo kako bilo, Letnja palata je u to vreme bila mesto za prijem stranih delegacija. Ovde je carica Z Si prvi put primila žene stranih diplomata i prvi put se fotografisala sa strancima.

Letnja palata je nekoliko puta potpuno razorena. Zapadne sile, koje su duže od dva veka ugnjetavale Kinu, uništile su je 1900. Tri godine kasnije je restaurirana.

Tri četvrtine prostora Palate zauzima jezero Kunming sa južne strane, dok je na severu park koji obuhvata 280 hektara, na kome su sagrađeni objekti tipično kineskih naziva: Istočna vrata palate, Hol večnosti, Vrt virtuozne harmonije… Nedaleko je smešteno Brdo dugovečnosti sa koga se pruža predivan pogled, vredno napora da se stigne do njegovog vrha. U okviru parka, koji je danas pod zaštitom države, nalazi se restoran sa izvanrednim kineskim specijalitetima. Tokom vikenda i praznika prostor Letnje palate ispunjen je brojnim posetiocima; tokom leta plovidba po jezeru i piknikovanje, a tokom zime klizanje po zaleđenom jezeru. U okviru kompleksa su i prodavnice suvenira, slika, knjiga i magazina. Za praznike, od kojih su najznačajniji Prvi maj i Prvi oktobar, čitav prostor dobija festivalsku atmosferu.

Do Letnje palate vozio je privatni kombi nekog Kineza koji je, na šapama Deng Sijaopingove mačke koja je počela da lovi miševe, dobro zarađivao za udoban život. U kombiju se sa zvučnika čula ABBA u kineskom prepevu i mnogi drugi zvuci zapadne muzike upakovane u jezik najmnogoljudnije zemlje sveta.

Zabranjeni grad

Zabranjeni grad – srce Pekinga i ključ za razumevanje kineske kulture i civilizacije, čuva vekovne tajne čija bi spoznaja, tokom stotina godina, obične Kineze mogla stajati glave ukoliko bi se usudili da ih otkriju. Kroz Wumen ili Meridijan kapiju, koja je sugerisala da je ovde reč o Središtu sveta u koje su verovali drevni Kinezi, ulazi se u svet carske palate, po mnogim analitičarima čuda ravnog piramidama ili Kineskom zidu. Kompleks palata, ograđen zidom visokim 10,7 metara, građen za Sinove neba – četrnaest careva Ming i deset Ćing dinastije, sagrađen je od 1406. do 1920. godine, u vreme trećeg cara dinastije Ming Jong Lija. Gradilo ga je dvesta hiljada ljudi od kojih su mnogi živote ugradili u temelje zdanja koje svojom lepotom prevazilazi mnoge slične palate. Po drevnom carskom dekretu, nijedna građevina u Pekingu nije smela da visinom prevazilazi simbole moći sagrađene u središtu grada koji su imali dva sprata.

Carska palata bila je dom careva, njihovih žena, konkubina, evnuha, ministara, ali i hiljada umetnika i slugu. Bio je to grad u gradu u koji su obični Kinezi mogli da zavire tek posle pobede Mao Cetunga i formiranja NR Kine, prvog oktobra 1949. godine. Kaže se da je Mao hteo da sruši Zabranjeni grad, što, srećom, nije uradio. Tada je samo mali deo Carske palate bio dostupan javnosti, dok se danas može uživati u 80 posto muzejskog prostora.

Kompleks se sastoji od osamsto zgrada i, prema legendi, 9.999,5 soba za pola sobe manji od nebeskog broja od deset hiljada soba. Car je nazivan Sin Neba, što mu je omogućavalo da se, po dostojanstvu građevine, približi broju božanskih odaja. Zidali su je najbolji majstori, arhitekte i dizajneri svoga vremena. Zabranjeni grad je, od svog nastanka, dva puta rušen i ponovo obnavljan, a Ginis ga je ubeležio kao najveću palatu na svetu. Severni deo nazivan je unutrašnji dvor i u njemu su živeli car i njegova porodica. U južnom delu, spoljnom dvoru, obavljane su službene funkcije.

U okviru Carskog grada nalazi se dvorana Vrhovne harmonije, najvažnije zdanje u kojem se nalazio Zmajev presto na postolju u centru dvorane. Tu je sedeo car i održavao sastanke sa svojim ministrima, okružen kandilima i tamjanom. Njegov autoritet bio je neprikosnoven, retko viđen u istoriji čovečanstva.

Nakon što je urađena rekonstrukcija i restauracija, Zabranjeni grad je danas najposećeniji muzej na svetu sa gotovo dvadeset miliona posetilaca, gotovo dvostruko više nego Luvr koji je drugi po posećenosti.

Deo dragocenosti Carske palate opljačkali su Japanci tokom tridesetih godina prošlog veka kad su okupirali Peking. Deo su, posle Drugog svetskog rata Kuomintagovci odneli na Tajvan. Preostali eksponati danas su dostupni javnosti.

Unesko je 1987. godine uvrstio Muzej na listu svetske kulturne baštine zbog izuzetnog značaja za razvoj kineske arhitekture i kulture.

Tjenanmen

Trg nebeskog mira, najveći trg na svetu, nije uvek svetkovao na svojim pločnicima u skladu sa svojim imenom. Treba pomenuti da je često bivao poprište najznačajnijih događaja u kineskoj istoriji, pa je tako, 1. oktobra 1949. ovde Mao proglasio stvaranje NR Kine. U godinama koje su usledile, Trg je bio povremeno središte sveta, makar onog kineskog. Na ispraćaju Mao Cetunga 1976, kad je, posle obračuna sa Maovom udovicom i četvoročlanom bandom, odlučeno da se vođi kineske revolucije sagradi mauzolej u kome će večno počivati, okupili su se milioni ljudi. Kamen temeljac postavio je tadašnji partijski sekretar Hua Kuo Feng, a mauzolej je sagrađen u rekordnom roku – za samo šest meseci. Za nas zanimljiv kuriozitet vezan za izgradnju mauzoleja, bio je taj da je devet dana pre zvaničnog otvaranja Josip Broz, tadašnji doživotni predsednik Jugoslavije, posetio mauzolej i tako postao prvi strani državljanin koji je ušao u ovo zdanje. Bio je to značajan događaj koji je potvrđivao da Kina ide u novom smeru. Do Maove smrti, Tito i Hruščov smatrani su revizionistima. Nagoveštaj promena predstavljalo je dva miliona okupljenih Pekinžana koji su na trgu pozdravili povratak Deng Sijaopinga i novog političkog kursa koji je zauvek promenio Kinu i njenu unutrašnju i spoljnu politiku. Deng je, vraćajući se po treći put sa dna kao feniks, kritikovao Kulturnu revoluciju zbog velikih šteta nanetih privredi, ali i društvenom životu uopšte. Stvorio je ideološke i političke temelje snažnom razvoju Kine i usmerio je u pravcu nezapamćenog razvoja i prosperiteta.

Tjenanmen je često bio epicentar događanja značajnih za celu zemlju. Na njemu su se, kroz plakate i izražavanje volje građana, oslikavala pitanja tipa „da li je Mao bio Bog“? i odigravali obračuni suprotstavljenih mišljenja o putu kojim Kina dalje treba da ide.

Prvobitno sagrađen 1651, Trg se danas prostire na 40,5 hektara. Osim pomenutog mauzoleja Mao Cetunga, u kome, u kristalnom sarkofagu počiva telo kineskog revolucionara i jednog od najuticajnijih lidera sveta, kao znamenitosti treba pomenuti Spomenik narodnim herojima u samom centru trga – obelisk visok 36 metara, završen 1958. godine. Na njemu je zapisano: „Narodni heroji su besmrtni“. Preko puta je Velika narodna dvorana koja je u starim vodičima označena kao Zgrada nacionalnog narodnog kongresa. Široka je 310 metara i dominira zapadnom stranom trga. Centralna skupštinska dvorana može da primi deset hiljada učesnika.

Na severu trga nalazi se ogroman Maov portret i drveni krov sa koga se, u posebnim prilikama, kineski rukovodioci obraćaju narodu.

Hram neba

Kad se od Tjenanmena krene južno, ulicom Qianmen koja frontalno izbija na istoimenu drevnu kapiju, jedan od simbola Pekinga, laganom šetnjom od dvadesetak minuta, stiže se do Hrama neba (Tientan), remek dela kineske arhitekture iz petnaestog veka. Park koji okružuje ovo zdanje zauzima ogroman prostor, upakovan u prelepu ambijentalnu celinu ograđenu zidom. U severnom delu nalazi se Dvorana za molitve za dobru žetvu, u sredini je Carski nebeski svod, a na jugu – kružni brežuljkasti Oltar neba. Ovaj simbol svetog trojstva, kako bismo ga mi nazvali, sagrađen je po najsavršenijim principima mehanike i geometrije svog vremena.

U drevna vremena, na dan pre zimskog solsticijuma, Sin neba bi izlazio iz Zabranjenog grada i kroz frontalnu kapiju dolazio do Hrama neba gde su, u skrušenoj tišini, održavane fantastične ceremonije. Car bi ulazio u sva tri objekta moleći se svevišnjem za dobru žetvu i za svaku vrstu blagostanja tadašnjih mu podanika. Ove carske ceremonije poslednji put su održane 1913. godine.

Prema legendi, prilikom konstrukcije Hrama neba, nije upotrebljen ni jedan jedini metalni ekser. Divljenje izaziva i ovalni zid oko hrama sa cirkularnim ehom koji omogućava da se dvoje ljudi, govoreći normalno, mogu savršeno čuti na udaljenosti od sto metara. Kao savršenstvo akustike pominju se i tri eho kamena poređanih jedan do drugog. Kad se udari dlanom o dlan, sa prvog kamena dobija se jedan eho, sa drugog dva a sa trećeg tri.

Centralni deo hrama prvobitno je sagrađen 1420. godine. Zbog zuba vremena, obnavljan je više puta (1749, 1889. i nakon stvaranja NR Kine 1949). poslednje renoviranje urađeno je 1978. godine kad je utrošeno više od 350 hiljada dolara. Simbolika njegove arhitekture, broja stubova, mermernog stepeništa i delova koji ga natkriljuju, ostaće zamagljena ukoliko se ne posegne za monografijama koje je otkrivaju.

Jesen u Pekingu

Šetnja ulicama Pekinga te jeseni, ukrašene žutim senkama, bila je zadovoljstvo i otkrila je detalje koji su drevni grad činili bliskijim i prepoznatljivijim. U starom delu grada nalazile su se zanatske radnje u kojima su vredne ruke popravljale bicikle, pravile korpe od pruća i suvenirske rukotvorine. Tu i tamo poneka limena reklama Tošibe, Sonija i još ponekih, uglavnom japanskih firmi.

Za obedovanje nije trebalo brinuti; na ulici se mogla kupiti brza hrana u vidu filovanih palačinki i kuglica sa mesom i povrćem koje Kinezi zovu baoc i džaoc. Kuvaju se na pari, vrlo su ukusne, ali pošto ih probate, teraju na podrigivanje.

Restorane u Pekingu prepoznavali smo po crvenim lampionima koji ukrašavaju spoljašnji izgled. Kada ispred, uglavnom drvenih zdanja, vidite lampione, znate da je u pitanju ili restoran ili hram. Nadaleko čuvena kineska kuhinja, specifična po raznim sosevima i prelivima, pruža užitak u svakom zalogaju, ali i neizvesnost u proceni šta zapravo jedete. U restoranima postoje jelovnici na kineskom i engleskom jeziku, ali vam se može desiti da kao specijalitet kuće dobijete meso od zmije koje je, uzgred rečeno, veoma ukusno, bar za one bez predrasuda o hrani. U tradicionalnim restoranima jede se štapićima iako ima i onih modernijih koji jela serviraju na zapadnjački način – sa noževima i viljuškama. Ako se planira duži boravak u Kini, svakako bi trebalo naučiti služiti se štapićima.

U to vreme hrana u restoranima bila je vrlo jeftina, pod uslovom da jedete tamo gde su jeli i Kinezi. U hotelima i zapadnjačkim restoranima bilo je znatno skuplje, ali je nedostajala atmosfera zbog koje ste i došli u Peking.

U gradu, na jednom omanjem trgu postojalo je nešto što danas više ne postoji. Kinezi su to nazivali english corner; bilo je to mesto na kojem su se, tek otvoreni Kinezi, šetali sa strancima i vežbali svoj engleski. Bili bi vam zahvalni ako prozborite sa njima na engleskom koju reč o vašoj zemlji i društvenim okolnostima koje su okruživale tadašnji svet.

Za poslednjih trideset pet godina i Kina i Peking doživeli su neverovatne transformacije. Godine 2018. Peking je sa 21,5 miliona stanovnika postao najnaseljenija prestonica sveta sa najprometnijim metroom na svetu. Danas je Severna prestonica kulturni, diplomatski, ekonomski, politički, obrazovni, lingvistički centar kine u kome se nalaze i najveće finansijske institucije i velike državne i strane kompanije. Peking nazivaju i svetskom prestonicom milijardera, među kojima su najbogatiji ljudi na svetu. Ovaj grad je danas kombinacija moderne i tradicionalne arhitekture, čvorište auto-puteva, železnice, brze pruge i avionskog saobraćaja. Beijing, Severna prestonica stara tri hiljade godina, bila je glavni grad u vreme Ming dinastije. Zahvata oblast od više od 16.000 kilometara kvadratnih.