Više upečatljivih objekata u Zrenjaninu, sa floralnim motivima, krasi ulice u kojima se nalaze a delo su nekadašnjeg građevinskog preduzimača Janoša Panjija, koji je živeo i stvarao između 1878. i 1938. godine u tadašnjem Velikom Bečkereku.
Zavod za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin do sada je identifikovano više od dvadeset građevina izvedenih po planovima građevinskog preduzimača Janoša Panjija, od kojih neke i danas postoje u neizmenjenom obliku. Panjijeva ostvarenja deo su vrednog nasleđa grada Zrenjanina, tri imaju svojstvo spomenika kulture, nekoliko njih je pod prethodnom zaštitom, a pojedina dela su dragulji arhitekture Vojvodine, navodi istoričar umetnosti Bojan Kojčić u svom istraživačkom radu.
– O Janošu Panjiju je malo toga ostalo zapisano, a porodična arhiva nije lako dostupna, jer potomci porodice žive u Nemačkoj. O ovom, za naš grad, značajnom čoveku, ne bismo imali skoro nikakva saznanja da nije bilo dobre saradnje sa gospođom Eržebet Sabo, koja je nesebično prenela svoja sećanja i deo porodične istorije dala na uvid. Ono što smo saznali iz razgovora i porodičnih fotografija, osvetlilo je njegov život i pomoglo da se lik i delo Janoša Panjia izvuku iz zaborava, da mu se vrati značaj koji zaslužuje, navodi Bojan Kojičić.
Prema dostupnim podacima, Panji je bio građevinski majstor i preduzimač, projektant, vlasnik parne ciglane. Iako nije bio školovani arhitekta, po tada važećim građevinskim zakonima Austrougarske monarhije, mogao je kao majstor da projektuje i potpisuje građevinske planove objekata određene spratnosti isključivo privatnih naručilaca što je i činio.
– Njegova dela pokazuju neosporan talenat i tehničko znanje koje je stekao na majstorskom školovanju u Budimpešti. Projektovao je u stilu secesije i vrlo brzo je formirao stil po kome će biti prepoznatljiv. Pri dekorisanju fasada, često je koristio specifične dekorativne motive iz repertoara mađarske, a ponekad i bečke varijante secesije, a ono što ga je izdvajalo od drugih projektanata tog vremena u Velikom Bečkereku, jeste upotreba stilizovanog simbola pupoljka cveta na fasadama kuća, koji je postao prepoznatljiv motiv njegove arhitekture, odnosno svojevrstan autorski potpis na fasadi, objašnjava istoričar umentisti Bojan Kojčić.
Prema njegovim rečima, arhitektonska ostvarenja Janoša Panjia predstavljaju originalna autorska dela autentičnog likovnog izraza. Sem toga, na desetine objekata u Velikom Bečkereku podignuto je kvalitetnim ciglama iz Panjieve ciglane. Stvorivši pozamašno bogatstvo Janoš Panji je sebi podigao nekoliko raskošnih kuća i jednu palatu u centru grada, koja i danas nosi ime po njemu.
Panjijeva dela
Panjijeva palata u centru Zrenjanina podignuta je 1926. godine i spada u spomenik kulture. Palata je Panjijevo najznačajnije delo i predstavlja krunu njegovog projektantskog stvaralaštva. Na ovoj građevini je prvi put primenio međuspratnu armiranobetonsku konstrukciju. Među značajne građevine spada zgrada Plućne bolnice, tri kuće u Ulici Vojvode Petra Bojovića, dve kuće u Ulici Stevice Jovanovića.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na Twitter nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
