Prusko školstvo postaje uzor

Žan-Pol Bled: BIZMARK I NAŠE VREME (3)

Ličnost Bizmarka, nemačkog političara i državnika koji je veoma uticao na stvaranje velike Nemačke (Drugog rajha), odredivši pri tom u velikoj meri i nemačku politiku prema Balkanu i Srbiji, oduvek je bila interesantna istoričarima i običnom svetu. U ovom feljtonu čitalac će moći da proceni na sasvim osoben način pretenzije Nemačke prema našim prostorima, koje su u minulom veku dovele do dva krvava rata. Iscrpnu Bizmarkovu biografiju iz pera vrsnog istoričara Žan-Pola Bleda objavljujemo u odlomcima uz saglasnost izdavača NNK internacional.

Posledice ovih aneksija i na teritorijalnom i na demografskom planu su isto tako političke. Već je značajna i sama činjenica što se kraljevstvo uvećava velikim brojem katolika ulaskom Rajnske oblasti i Vestfalije pod prusku suverenost, a s obzirom da su obeležene dugom francuskom prisutnošću, ove teritorije su otvorenije uticaju liberala. Još jedna važna stvar je ta da samim tim što se pozicionirala u Rajnskoj oblasti, Pruska stoji ubuduće naspram Francuske. Čuvajući stražu protiv takve sile koja joj postaje „nasleđeni neprijatelj“, prihvata nacionalnu misiju, i tako još više jača svoj prestiž. Tokom krize u 1840. dolazi do eksplozije antifrancuskih osećanja, čemu svedoče mnogobrojne patriotske pesme, među kojima i Wacht am Rhein, što potvrđuje njen status najboljeg branioca nemačke nacije.

S druge strane, sledeći tu logiku u Pruskoj ne dolazi do očekivane reakcije. Zakočio ju je duh reforme neodvojive od administracije još od vladavine Fridriha Velikog. Ako i slabi, ona ne nestaje, čak i posle smrti Hardenberga 1822. godine, poslednjeg oca pruskog uzdizanja posle poraza kod Jene. Dakle, potpuna kontrola još nije ustanovljena. Fridrih Vilhelm III ipak ne zadržava status quo, iako nikad ne prihvata ustavni princip. U osam kraljevskih provincija su osnovani sabori (Landtage) gde su predstavljeni razni suštinski interesi pruskog društva. Fridrih Vilhelm u tome ne vidi nikakav ustupak liberalizmu. Za razliku od sabora austrijskih zemalja, sa značajnim izuzetkom Mađarske, gde jača centralna vlast, njihovi pruski homolozi raspolažu sa velikim rasponom delovanja iako ograničenim, što je veoma dobro prihvaćeno u pruskom društvu.

Pruska čak i prethodi nekim odlukama donetim u Karlsbadu. Sistem školovanja i studiranja, ponos moderne Pruske, koje je delo Vilhelma fon Humbolta, postaje model za ostatak Nemačke. Pruski univerziteti nastavljaju da privlače velika imena iz sveta filozofije i nauke. Najpoznatiji primer je Georg Fridrih Hegel, koji dolazi posle Fihtea na univerzitet u Berlinu 1818.

Pruska najzad preuzima vođstvo u ekonomskoj modernizaciji Nemačke. Najpre 1818. uklanja carinske granice koje su odvajale Rajnsku Prusku od ostatka kraljevstva. Udarivši ovaj temelj, ona preduzima proširenje te carinske unije do krajnjih granica Nemačke. To je i ostvareno 1834. sa stvaranjem Zollvereina, koji objedinjuje većinu država Nemačke konfederacije. Izvan ostaju samo hanzeatski gradovi, Hanover, a naročito Austrija, gde Meternih nije uspeo da ubedi industrijalce u prednost ulaska u ovakvo zajedničko tržište pre nego što je i postojalo ime za to. Pošto se Beč sam ogradio od ove nove unije, Pruska zadaje dvostruki udarac.

Stvaranje ovog širokog unutrašnjeg tržišta, podjednako potpomognuto uvođenjem i unapređenjem značajne železničke mreže, dovodi do podsticanja pruske ekonomije. Industrijska revolucija u Nemačkoj dobija elan tek četrdesetih godina XIX veka, ali Pruska ima značajan adut u Rurskoj oblasti. Ona će pogurati razvoj ekonomske moći zahvaljujući posedovanju jednog od najbitnijih ležišta uglja, čija eksploatacija počinje upravo tokom te decenije. Na ovom polju se takođe javlja još veći jaz sa Austrijom, i to u korist Pruske. I to nije sve. Pokrećući Zollverein, bez austrijske monarhije, ona je stvorila prvobitnu formu nemačkog ujedinjenja u okviru Male Nemačke. Na duže staze, pa čak i na kraće, ovaj uspeh bi mogao da prethodi drugim. Kako ne pomisliti zaista, da ovako povezana ekonomska solidarnost neće pripremiti teren za buduću političku?

Nastavlja se