Arhiv Đerđa Lukača

Dve decenije bilo je potrebno savremenim evropskim krstašima da, na pohodu zatiranja najviših dometa humanističke misli dvadesetog veka, dođu glave i arhivu mađarskog komunističkog mislioca, čijim se delima divio i njegov britanski imenjak Džordž Stejner, briljantni esejista liberalne, ali ne i neoliberalno konzervativne, provenijencije.

Izjednačivši u Rezoluciji iz 1996, u negativnosti pogleda i posledica, komunizam sa fašizmom, Savet Evrope učinio je medveđu uslugu Evropi i njenom prosvetiteljstvu. Možda i iz najboljih namera, popločan je put u pakao. A pakao je, kako je govorio papa Jovan Pavle Drugi, duhovna kategorija, a ne topografska tačka na nebeskoj sferi. Dakle, duhovna kategorija među ljudima – hleb (ili grožđe) njihovog života i njihovih suživota.

Podvesti pod isti imenitelj ideologiju koja ističe ostvarenje svih humanih potencijala čoveka, koje sputavaju klasne, rodne, filoetničke i druge  idolopokloničke predrasude, sa ideologijom koja je utemeljena na predrasudi rasne razlike i koja propoveda strogu poslušnost vođi, kao što se ovce povinuju volji pastira, koja se pak povinuje volji vlasnika stada – podvesti pod zajednički imenitelj ideologiju rušenja opasnih veza nepravednosti, na kojima se reprodukuje ljudska zajednica nejednakosti, sa ideologijom koja teži masovnom uništavanju ljudi na osnovi njihove etničke, rasne, rodne, političke ili verske orijentacije – to znači upisati jednu banalnu logičku grešku u temelj novog evropskog mišljenja; Grešku koja vibrira u svim mislima izvedenim iz nje kao iz stava razloga. To je model negativne ontologije na kojoj se gradi modus nehumanog trebanja čovečanstva.

Poistovetivši rezolutno fašizam i komunizam, Savet Evrope nije toliko ponizio komunizam koliko je, u stvari, uzvisio fašizam – tu ideologiju koja je, u razmerama svojih uništiteljskih zahteva i otelotvorenih zločinačkih namera – n e u p o r e d i v a!

Izjednačivši neizjednačivost, uporedivši neuporedivost antipodâ kao pandanâ, Savet Evrope nije umeo da obavi osnovnu logičku operaciju razlikovanja između potencijalâ ideologije komunizma (brojni su bili i vidno ostvareni), od zločina koji su počinjeni pod imenom komunizma, ispražnjenim od sadržaja tog pojma! Uostalom, to se pravilno zvalo staljinizam, maoizam, polpotizam. Evropa je osudila, u stvari, mišljenje, kojem pripada i grandiozna misao Đerđa Lukača, a ne zločine i zlikovce koji su, nepojmljeno i nepojamno, to mišljenje upotrebljavali po logici svoje strasti za moć. Šekspir to precizno objašnjava: „I đavo može da citira Sveto pismo za svoje potrebe.“

Održavanje neuporedivosti fašizma i antifašizma, koji su zajedno gradile ideologije liberalizma i komunizma (nota bene!), temelj su budućnosti Evrope. Ta budućnost skliznula je sa horizonta. U tom pomračenju, na red dolazi i gašenje Arhiva Đerđa Lukača, smeštenog u njegovom poslednjem boravištu, u stanu na adresi Beogradska obala br. 2, u Budimpešti.

U Lukačevom Arhivu nalaze se brojni rukopisi, čitave knjige i studije Lukačeve u rukopisu, različite verzije objavljenih eseja i članaka, ogromna korespondencija – više od deset hiljada pisama sa najvažnijim intelektualcima njegovog doba, sa Tomasom Manom, Ernstom Blohom, Erihom Fromom, Žan-Polom Sartrom, Hajnrihom Belom, Maksom Horkhajmerom, Lisijenom Goldmanom, Jirgenom Habermasom… zatim, tu su hiljade fotografija, audio zapisi intervjua, rukopisi Lukačeve supruge Gertrude Bortštiber. Tu je i lična biblioteka – sve dostupno istraživačima ideja.

Arhiv je pod patronatom Mađarske akademije nauka, ali Vlada Viktora Orbana uskratila je sredstva Akademiji za izdržavanje Arhiva. Po logici privatizacije, Vlada nalaže prodaju stana u kojem je Arhiv, a službenike arhiva planira da rasporedi na nova radna mesta ili na Biro za zapošljavanje.

Gde je ta tolerancija o kojoj govori vladajući etički (ekonomsko-politički) poredak? Gde je ta tolerancija prema drugosti i prema drugome, jer filozofija Đerđa Lukača, i njena kritička analiza, danas su ta drugost.

Roditelji jedu kiselo grožđe, a deci trnu zubi, precizno veli Biblija. Rezolucija Saveta Evrope iz 1996. godine poništila je komunističku ideju, koja je tvorevina evropske kulture par excellence. Takođe, poništen je krucijalni udeo borbe komunista protiv nacionalsocijalizma i fašizma.

Omiljena učenica Đerđa Lukača, Agneš Heler, na tragu filozofskih istraživanja svog profesora, u kritičkoj analizi, napisala je sledeće: „Sloboda Marksovog komunizma jeste sloboda liberalizma ostvarena u potpunosti i za svakog.“

Raskinuvši rezolutno bitnu vezu u mišljenjima savremenikâ Džordža Stjuarta Mila i Karla Marksa, vezu liberalizma i komunizma, koju Helerova obelodanjuje (a popularni Slavoj Žižek negira), Evropa se danas našla opasno nadesno, u ćorsokaku mišljenja i prakse.