Poraz na levici

Posle levičarskih revolucija koje su u XX veku ljudska prava uglavnom pretvarale u grotesku, autentična levica u liberalnoj Evropi, danas ne bi trebalo toliko da teži ustaničkoj promeni klase na vlasti, koliko da u perspektivi ima revolucionarnu promenu zakonodavstva, a pre svega Naslednog prava, što će drastično omekšati klasni poredak. Temeljna anarhistička ideja mogla bi, dakle, postati egzistencijalnim atributom liberalističke jurisdikcije. Pretpostavku te globalne promene, istinski levičar već praktikuje u svakodnevnom odnosu s ljudima s kojima deli rad i interese. Međutim, prihvatajući neoliberalistički princip konkurencije i isključenja solidarnosti kao princip ličnog ponašanja, levičari su u Srbiji porazili levicu.

Kako funkcioniše mehanizam odbrane od autentične leve misli u okviru samog levog intelektualnog polja, jasno pokazuje i aktuelni odnos prema Miroslavu Krleži. Slogan pod kojim se u Beogradu odvija Festival jednog pisca glasi: „San o drugoj obali“. Slogan je valjan, ali se do tačnog rezultata tu stiglo pogrešnim zaključivanjem. Povodeći se za jednim njegovim snom, u kojem Zagreb pluta Savom sve dok se ne domogne beogradske obale, bezbroj puta je ovih dana izgovoreno da tu „drugu obalu“ za Krležu predstavlja Beograd, odnosno Srbija.

Da je, međutim, druga obala za njega isključivo obala lenjinizma, Krleža je ostavio čitave bisage dokaza u svom delu, a pre svega u „Izletu u Rusiju 1925“. Tu piše: „Lenjin znači svjetlost. Koja je obasjala tminu evropskih horizonata i koja sjaji iz dana u dan sve jasnije“,“Kad Čovječanstvo jednoga dana ne bude više gnjila i razdrta rana kao što je danas, i kada Sovjetska republika ne bude jedina lađa što plovi smjerom Kozmopolisa, nego kad tim smjerom budu plovile čitave flote naroda i klasa, sigurno je da će na drugoj obali Vladimir Iljič Lenjin, kao gigantski svjetionik, pozdravljati lađe na ulazu u luku, kao spomenik čovjeka koji se prvi iskrcao na drugoj obali.“

Dakle, famozna Krležina „druga obala“ nije priobalje podno Kalemegdanske tvrđave gde se ukotvila dereglija Agrama! Od te kardinalne, stupidne greške, ne vidi se smisao Krležinog levog fronta. Naravno, Krleža nije čitavog svog dugog života bio u groznici lenjinizma. Ali, govorimo li o toj drugoj obali – iz sna ili jave, iz fantazije ili putopisa – govorimo isključivo o marksizmu koji je, kako kaže Krleža, postao lenjinizam, kao što teorija postaje praksa ili kao što san postaje java.

S obzirom na stanje ovih fakata, pozorišna predstava „Izlet u Rusiju“, bila bi krležijanska samo ukoliko bi joj glavna ličnost bio Lenjin – nenazočna, no sveprisutna ličnost. Argumentovanu konstataciju, iz moje pozorišne kritike, objavljene prekjuče („Prvi čovek na drugoj obali“), da je predstava u režiji Jovana Ćirilova suviše građanska za mladokrležijanski lenjinizam, krležijanac Bora Ćosić, koji s druge krležijanske obale, takođe, uklanja Lenjina, juče je, u radio-televizijskoj emisiji „Hoću da znam“, kvalifikovao kao nepravednu, objasnivši da je stvar u tome što je Krleža i sam, više od svega, građanski nastrojen te da je često s prezirom govorio upravo o pripadnicima radničke klase. Krunski Ćosićev i ćosićevski dokaz glasi: „Krleža nije bio čovek puške, nego duha“.

Sasvim je verovatno da je Krleža na Gvozdu, u udobnosti partijsko- buržoaske nomenklature, emanirao prezrenje prema ljudima koji su delili s njim isto, proletersko poreklo, i da, možda, i nije bio čovek od puške, ali, ne treba smetnuti s uma to koliko je mladih intelektualaca, podstaknutih lektirom Krležinog predratnog opusa, uzelo pušku u ruke da s njom pogine u narodnooslobodilačkoj borbi!

Krleža iz perioda sovjetske svoje ekskurzije, onaj je gnevni čovek koji skandalizuje ne samo malograđanske moralizatore i građanske intelektualce nego i komunističke dogmatike; onaj razgnevljeni čovek koji od regenta Aleksandra javno zahteva da se odrekne prestola, kako bi se monarhija preobrazila u republiku. To je autentični levičar Krleža, najslobodoumniji jugoslovenski intelektualac između dva svetska rata – punih trideset godina, otkad je „Cristobala Colona“ posvetio Lenjinu pa sve do „Dijalektičkog antibarbarusa“. Ukoliko se to zanemari, šta od Krleže ostaje? U senci Prusta, građanski pisac po meri današnjih južnoslovenskih bourgeois.