Blago Čitališta požarevačkog

Direktorka Biblioteke Beba Stanković, koja je i autorka postavke zajedno sa koleginicom Tatjanom Živković, govorila je o značaju dragocenosti koje se čuvaju pod svodovima nekadašnjeg „Čitališta požarevačkog“ koje spada među ustanove u srpskoj kulturi sa najbogatijom tradicijom dugom čak 170 godina.

Naime, jedan od značajnijih pokazatelja nacionalnog blaga svake države su i fondovi starih i retkih knjiga koje poseduju njene biblioteke. Ono što, takođe, razlikuje jednu biblioteku od druge, pored Zavičajnog fonda, svakako je i Fond stare i retke knjige, po kome se, slobodno se to može reći, meri i vrednost svake kulturne institucije ponaosob. Čuvanje i zaštita ovih fondova, kao i njihova dostupnost, najsloženiji su i najzahtevniji poslovi koji se stavljaju pred radnike bibliotečko-informacionih institucija.

Usklađujući svoj rad sa zahtevima savremenog doba, Narodna biblioteka u Požarevcu započinje proces digitalizacije najvrednije i najznačajnije bibliotečko-informacione građe. Svakako da je jedan od najvažnijih datuma u kulturnoj istoriji Požarevca jeste 27.01.1847 – dan kada je, Ukazom Jovana Sterije Popovića, otvoreno Čitalište požarevačko. Ono postoji i deluje već 169 godina, te spada među najstarija čitališta u Srbiji.

Odmah nakon Kragujevca, osnovana je i prva štamparija u Požarevcu, koja je imala nezaobilaznu ulogu u kulturnom životu grada. Od 1874. godine u Požarevcu je štampan veliki broj listova i knjiga. Izdavačka delatnost beleži kontinuitet koji najbolje ilustruje list „Građanin“ osnovan 1887. godine u Požarevcu, koji je neprekidno izlazio sve do 6. aprila 1941. godine.

Istorija Požarevca je bogata, jer su značajni ljudi u njemu živeli i radili postavši deo naše kulturne baštine. U njemu su rođeni ili stvarali fizičar svetskog ugleda Pavle Savić, bard pozorišne scene Milivoje Živanović, neponovljiva Žanka Stokić.

U Požarevcu i danas postoji rodna kuća i Galerija Milene Pavlović Barili, jedinstvene figure svetskog slikarstva. Ovde je jedno vreme živeo i stvarao pesnik i slikar Đura Jakšić, a na starom požarevačkom groblju počiva pesnikinja Milica Stojadinović Srpkinja i književnik i dramski pisac Slobodan Stojanović. Mnoge generacije znanih i neznanih Požarevljana podarile su svom gradu značajnu ulogu u kulturnom, političkom i privrednom životu Srbije.

Izložba Nacionalno i kulturno blago „Narodne biblioteke „Ilija M. Petrović“ u Požarevcu predstavlja izbor iz fonda stare i retke knjige. Kod izbora publikacija presudna je bila godina izdanja, kao i grafički izgled štampanih knjiga. Kao najvrednije izdvajamo „Itiku jeropolitiku“ (Beč, 1774) i „Istoriju raznih Slavjanskih narodov naipače Bolgar, Horvatov i Serbov“, čast druga – arhimandrita Jovana Rajića (Beč, 1794), Monumenta Serbica Franca Miklošića (Beč, 1858) iz Biblioteke Mihaila J. Miladinovića. Bogatstvo fonda stare i retke knjige čine i izdanja iz privatne biblioteke Gliše Paviševića, blagajnika na dvoru Kneza Miloša – „Pisma Dositeja Obradovića“ (Beograd, 1833.), iz knjiga Petra Šljivića – „Miloš Obrenović ili pogled na istoriju Srbije od 1813 do 1839, kao odgovor g. Siprijanu Robertu“ od Kneza Mihaila M. Obrenovića (Beograd, 1863.)

Jedan od razloga za uvođenje digitalizacije jeste ograničen pristup starim i retkim knjigama koja je ugrožena zbog čestog korišćenja, loših uslova smeštaja, kao i trošnosti papira na kome su štampane. Tu je i potreba za modernizacijom u skladu sa tehničkim razvojem civilizacije, koji omogućava brži i efikasniji protok informacija i doprinosi decentralizaciji kulture i omogućava međunarodnu dostupnost ovog zavičajnog i nacionalnog blaga.

Fond stare i retke knjige Narodne biblioteke „Ilija M. Petrović“ Požarevac do 1867. godine sadrži 121 primerak.

Krajem 2013. godine, zahvaljujući sredstvima Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije realizovan je projekat izdavanja kataloga – Drugo i dopunjeno izdanje Kataloga stare i retke knjige u Narodnoj biblioteci „Ilija M. Petrović“ Požarevac 1774-1867, čime je omogućeno da se već pokazan veliki interes za ovu zbirku požarevačke biblioteke održi, ali i omogući njen dalji uvid zainteresovanim korisnicima. Organizovanje ove prezentacije predstavlja značajan korak za upoznavanje izuzetno vrednog fonda Biblioteke a izložbu je omogućilo Ministarstvo kulture i informisanja RS.

Digitalizovane knjige od 1774. do 1867.

Do 2010. godine digitalizovano je 168 starih i retkih knjiga i vrednih zavičajnih publikacija do 1941. godine, kao i deo neknjižne građe. Digitalna kolekcija stare i retke knjige do 1867. godine predstavljena je na BIBLIONET-u, održanom 2014. godine u Novom Sadu. Danas Odeljenje stare i retke knjige ima posebnu kolekciju digitalizovanih knjiga od 1774. do 1867. godine i ona se može pregledati na posebnom sajtu. Digitalizacija i stvaranje digitalne biblioteke omogućavaju da se izloženi originali knjiga prikažu na jedan moderan i vizuelno dopadljiv način.