Knjiga Borbena žalost Atene Atanasiju, nastala je nakon dugogodišnjeg istraživanja i praćenja aktivizma feminističkog pokreta Žene u crnom iz Beograda.
Prvo izdanje ove studije objavljeno je 2017. u Edinburgu na engleskom jeziku (Agonistic Morning. Political Dissidence and The Women in Black, Edinburgh Univerisity Press) da bi ove godine bila objavljena i na srpskom u prevodu Ane Imširović.
Autorka, koja je i sama učestvovala u događajima i javnim kolektivnim činovima i aktivističkim performinzima Žena u crnom, predaje socijalnu antropologiju i teoriju roda na Univerzitetu Pantenon u Atini.
Doktorirala je u Njujorku (New School of Social Research) i objavila knjige Život na ivici.
Eseji o telu, rodu i biopolitici (na grčkom) i Dissposesion The Performative (sa Džudit Batler, 2012).
Atena Atanasiju u svojoj studiji kroz antropološki prikaz urbanog feminističkog i antinacionalističkog pokreta Žene u crnom istražuje političku filozofiju i aktivističke strategije ovog pokreta i njegove specifičnosti u odnosu na druge antiratne i feminističke pokrete.
Tokom višedecenijskog delovanja u različitim civilnim reakcijama na nacionalne, kolonijalne i postkolonijalne traume našeg vremena, politika žalosti kao diffirentia specifica Žena u crnom, ne počiva na tradicionalnoj, rodnoj, srodničkoj i nacionalnoj normativnosti i pripadnosti kakvu srećemo u tradicionalnoj kulturi žaljenja.
U politici ovog transnacionalnog feminističkog pokreta izvodi se izmeštanje genealogije ženske žalosti kao nacionalne i porodično-majčinske obaveze.
Naime, Žene u crnom svoju političku nepokornost prevode u srž žalosti za društveno nepodobnima za žaljenje u okviru biopolitičkih praksi koje etnonacionalističke elite i njihova politička klasa uspostavljaju u borbi/ratu za teritorije i naciju a kojima i danas prisustvujemo.
„Na raznim mestima i različitim povodima gde izvode svoje akcije aktivistkinje uspostavljaju mreže komemorativne solidarnosti i politike prijateljstva sa zajednicama drugih ili dugima u naprsloj zajednici a koji su zvanično pretvoreni u neprijatelje i kao takvi nasilno odbačeni“.
Žene u crnom u svom dugogodišnjem beskompromisnom feminističkom angažmanu u političkom prostoru Srbije i regiona, uporno dekonstruišu hegemonu i permanentnu društvenu proizvodnju, nacionalističkog suvereniteta koji se poziva na biopolitičku ekonomiju neprijateljstva prema drugima zarad stvaranja etnički homogenih populacija i etnički čistih teritorija.
Drugi, sa svim svojim etničkim, verskim i rodnim varijantama, stigmatizuje se u nacionalističkoj vrsti diskursa, zanemaruje, prezrire, povređuje ili briše kao telo, neprikladno drugo koje pripada neprijateljskoj zajednici, a sama zajednica se tumači kao apsolutno, smrtno opasna.
Nasuprot nacionalističkim idealima ratnog žrtvovanja i nacionalnog povezivanja na srodničkoj simbolici krvi, Žene u crnom uvode u politički prostor intimne grupe i njihove društvene odnose-svetove zajedništva i prijateljstva a svojim javnim performativnim praksama stvaraju prostor za javno reagovanje i neslaganje, razotkrivajući manipulacije i uzurpacije kroz koje se konstruišu javna osećanja i kolektivne emocije straha, mržnje, isključivanja i prezira.
Tokom ratova protiv Jugoslavije koji su završili raspadom zemlje, njihov radikalno novi izraz žalosti predstavljao je pravovremenu i delegitimišiću reakciju na lavinu medijskih slika ožalošćenih žena, kako na istorijskim stratištima tako i na savremenim grobljima, kao i na manipulacije nacionalističkim strategijama reprezentacije u cilju poziva na odmazdu.
Nasuprot proizvodnji nacionane sentimenalnosti koju simbolički predstavljaju majke u žalosti kao par excellence traumatizovani nacionalni subjekti, antiratni feminizam Žena u srnom stvarao je scenu osećajnosti za drugačiju političku kulturu reagovanja na traumu koja prevalilazi i protivi se orodnjenim i etno-nacionalističkim isključivostima.
Iako se one pozivaju na esenciljalizuijuće i normalizujuće kodove žalosti, njihova žalost nije ona koju propisuju zvanični nacionalni narativi.
Suprotno tome, njihova žalost suprostavlja se militarističkoj kulturi smrti, nekropolitikama (mehanizmima uništenja potrošnih populacija) ili onome što aktivistkinja Žena u srnom, Staša Zajović, određuje kao kult nekrofilije.
U svom skoro tridesetogodišnjem feminističkom delovanju ovaj pokret dekonstruiše temelje žalosti na kojima počiva podobnost žene kao majke u nacionalizmu, ratničkom ali i savremenom, civilnom patrijarhatu.
Pored istraživanja prirode angažmana i političke prakse Žena u crnom, autorka posebmo tematizuje performativne specifičnosti ovakvog političkog aktivizma koji otvara prostore za preispitivanja konvencionalnih podela i stereotipa na afektivno i političko, političko i performativno kao i podela na telo i jezik.
„Crninu nose žene zbog smrti bliskih osoba. Mi crninu nosimo zbog znanih i neznanih žrtava ovog rata, zbog razaranja gradova, proterivanja ljudi iz njihovih staništa, uništavanja odnosa među ljudima samo zato što pripadaju drugoj naciji, veri ili političkom uverenju“ (saopštenje iz 1992).
Knjiga Atene Atanasiju Borbena žalost o feminističkom antiratnom pokretu Žena u crnom bez sumnje je, kako je istakla i Džudit Batler u predgovoru za prvo izdanje na engleskom jeziku, „briljantna i čitljiva knjiga koja nudi snažnu društvenu i političku teoriju zajedno sa angažovanom etnografijom“.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na Twitter nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
