Geometrija terorizma

Ipak, globalni indeks terorizma pokazuje da je 2015. prvi put u poslednjih nekoliko godina zabeleženo blago smanjenje broja žrtava. Za tri četvrtine napada odgovorne su četiri velike grupe: Islamska država, Boko Haram, Talibani i Al-Kaida. Kakva je uloga nauke u borbi protiv terorizma? Čista sociologija, oblast koju je prvi uveo američki sociolog Donald Blek sredinom sedamdesetih, daje objašnjenje ljudskog ponašanja kroz „socijalnu geometriju“, odnosno mesto i usmerenje ponašanja u višedimenzionalnom socijalnom prostoru, gde u dimenzije ubrajamo parametre kao što su jezik, religija, stepen integracije, nejednakost, postojanje grupa i socijalne kontrole. Konflikti u kojima su protivnici na većoj udaljenosti u ovom prostoru su veći. Čista sociologija nasilja ne uzima u obzir ljudski um, misli, osećanja, svrhe i ciljeve. Sve se svodi na elemente geometrije socijalnog života u koje spadaju socijalna rastojanja, usmerenja i socijalne visine. Nasilje je nepredvidivo i neobjašnjivo samo ukoliko za njegov temelj postavimo individualne, odnosno grupne karakteristike, smatra Blek. U prvu grupu se ubrajaju lična verovanja i frustracije, a u drugu, recimo, stepen nejednakosti u određenoj grupi ljudi ili njihove kulturne vrednosti. On navodi da nasilni pojedinci ili nasilne grupe ne postoje, odnosno da nijedan pojedinac ili grupa nisu nasilni u svakom pogledu sve vreme. Prema ovoj tvrdnji, takođe nijedna teorija koja se zasniva na individualnom ili kolektivnom ne može da objasni ili predvidi nasilno ponašanje.

Do nasilja dovodi nasilna socijalna geometrija konflikta. Dakle, za objašnjavanje nasilja potrebno je imati tačnu poziciju, kao i usmerenje u socijalnom prostoru. Što je veća udaljenost različitih dimenzionih parametara, to je veća destruktivnost. Prema ovom geometrijskom modelu, do terorizma neće doći ukoliko su konflikti individualni, kao i tamo gde dolazi do sukoba sa jednakima, socijalno inferiornijima, odnosno gde su protivnici na manjem rastojanju. Dok je ranije geometrija fizičkog prostora imala jedinu ulogu, danas to nije slučaj. Najveće nasilje, poput bombardovanja gradova, dešava se upravo između protivnika koji su na velikim fizičkim udaljenostima, kao i socijalnim. Teoriju koja uzima u obzir događaje koji zavise jedni od drugih razradio je sedamdesetih godina matematičar Alan Hoks baveći se prirodom učestalosti zemljotresa. Shvatajući da se nakon jednog zemljotresa često u neposrednoj blizini dogodi barem još jedan afteršok, on je odredio pravilo kojim opisuje dinamiku pojavljivanja novih incidenata. Stvarajući istovremeno teorijsku podlogu, matematičari su uspeli da izvedu jednačine koje će potom imati primenu u raznim oblastima počevši od predviđanja recidiva određenih bolesti, preko neuronauka, zoologije i botanike, sve do marketinga i računarstva. Na ovom tragu radili su i matematičari Hana Fraj i StivenTrenč, služeći se pretpostavkom da su serije terorističkih napada zavisni događaji, odnosno da postoji velika verovatnoća da će se nakon prvog sličan događaj ponoviti u kratkom roku. Njihov uzorak bilo je nekoliko hiljada eksplozija u Severnoj Irskoj koje su se dogodile u periodu između sedamdesetih i kraja devedesetih godina. Ustanovili su da je učestalost ovih incidenata u vremenu pratio šablon koji se podudara sa onim koji opisuju jednačine Hoksovog postupka: posle jednog incidenta, u kratkom roku javljaju se i drugi, a potom se na neko vreme situacija vraća u normalu.

U saradnji sa Centrom za promociju nauke, „Danas“ predstavlja izabrane priče sa naučnopopularnog portala elementarium.cpn.rs