Moskopolje (1): Grad sačuvan u sećanju

 Na blagoj visoravni, okružene pašnjacima i bujnim zelenilom,  još umiru stare kuće balkanskog stila, a u centru sela kruni se partizanski obelisk.

Pa ipak, selo živi, od stočarstva i u skorije vreme od turizma,  ali još više živi u sećanjima potomaka nekadašnjih stanovnika, raseljenih po čitavom Balkanu.

Moskopolje je bilo najveće naselje Cincara (Aromuna), autohtone balkanske etničke grupe. I danas ih je nešto ostalo u selu,  koje se zvanično zove Voskopoja.

            Kako je prolazilo vreme, tako je rasla legenda  o veličini i bogatstvu Moskopolja.

Neki izvori kažu da je grad imao šezdeset hiljada stanovnika, drugi taj broj smanjuju na tri i po hiljade. Jedni govore da su bile sedamdeset četiri crkve; drugi da je bilo dvadeset i četiri.

Nema sumnje da je grad bio veliki i bogat. Cincari su su bili trgovci i kirajdžije, koji su pre moderne železnice i kamiona prenosili robu duž čitavog turskog carstva.

O veličini nekadašnjeg Moskopolja govori to što se većina od pet sačuvanih crkava i nekoliko crkvina danas nalazi u polju, a mora da su nekada bile parohijalne crkve delova grada.

O bogatstvu grada svedoče freske crkava, koje su oslikali najbolji majstori tog vremena, i koje po umetničkim kvalitetima prevazilaze freske iz iste epohe koje sam video u drugim crkvama.

Bogatstvo je bilo uzrok propasti Moskopolja.

Njegov dželat bio je Ali-paša Tepelani (kada sam nedavno od Đirokastra prolazio kroz Tepelane, video sam njegov monumentalni spomenik).

Ovaj albanski odmetnik od sultana opljačkao je i razorio Moskopolje na početku, 1788. i na kraju svoje strahovlade, 1821. godine.

To je pokrenulo egzodus Cincara, na nesreću Moskopolja, a na sreću okolnih zemalja, uključujući i Srbiju, koja je u pridošlicama dobila svoju trgovačku i intelektualnu elitu.