Episkop remezijanski Andrej: Papa neće biti pozvan u Srbiju dok se ne izvini

Na našim prostorima je to naročito loše doživljeno tokom 19. i 20. vek, a kruna svega toga bio je genocid nad Srbima u Nezavisnoj državi Hrvatskoj tokom Drugog svetskog rata. Danas se, pak, mnogi Rimokatolici gnušaju postupaka učinjenih u ime Rimokatoličke crkve od strane Hrvata. Mislim, da je to jedina prepreka što Papa neće biti pozvan na taj važan i lep jubilej 1700 godišnjice Milanskog edikta čija centralna proslava treba da bude u Nišu – kaže u ekskluzivnom razgovoru za Danas episkop remezijanski Andrej, odgovarajući na pitanje zašto uprkos nekim optimističkim očekivanjima poglavar Rimokatoličke crkve neće doći na proslavu velikog hrišćanskog jubileja 2013. godine u Nišu.

– Istina je – nastavlja sagovornik Danasa – da postoji dobra volja kod zvaničnika Rimokatoličke crkve da se i taj problem ustaštva iz Drugog svetskog rata još jednom razmotri, ne samo sa istorijske strane gledišta, posle čega će sigurno uslediti izvinjenje Svetog Oca, kao što smo to videli početkom 21. veka u Atini, povodom posete pape Jovana Pavla II Grčkoj, kada se on izvinio zbog zlodela krstaša učinjenih nad istočnim hrišćanima u srednjem veku, pre svega se to odnosi na Četvrti krstaški pohod iz 1204. godine na Carigrad.

Kakva je saradnja SPC sa drugim crkvama i verskim zajednicama u Srbiji? U kojim vidovima se ona ogleda?

– Saradnja srpske Crkve sa Rimokatoličkom crkvom kao i sa crkvama koje su proistekle iz reformacije nastale tokom 16. veka, sa jedne strane je zadovoljavajuća, kada je u pitanju načelna bratoljubivost i spremnost na međusobno pomaganje. Međutim, što se tiče samog razvoja u prevazilaženju raskola i međuverskih razlika, odnosno razlika u dogmatskom učenju, treba priznati da je u okviru naših srpskih prilika, pa i prilika na Balkanu, taj dijalog još uvek u povoju ili u razvoju, ili na početku. To isto važi i za odnose sa drugim verskim zajednicama – sa judejskom verom odnosno sa islamom. Činjenica je da postoji u svetu veoma razvijen međucrkveni i međuverski dijalog koji, međutim, nažalost, na ovim prostorima, nije bio podržavan posle Drugog svetskog rata, jer režim nije bio zainteresovan za konstruktivnu i integralnu ulogu verskog faktora u svakodnevni društveni životni razvoj. Crkve i verske zajednice su bile dugi niz godina i decenija na margini svih društvenih događaja, tako da je danas situacija sasvim drugačija i nadamo se da će to bogatstvo, naime, već na međunarodnom planu stečeno bogatstvo dijaloga i međuverskog poverenja, upravo sada i ovde kod nas u Srbiji i na Balkanu uopšte, da zaživi i da nam pruži prosperitet u razvoju bratoljubivog i demokratskog društva.

Postoji li, i u kojoj meri, međuverski dijalog? Da li se on može unaprediti?

– Već od 7. veka hrišćanska crkva je praktikovala dijalog sa islamom. Taj dijalog je prošao nekoliko faza, od oholog odnosa hrišćanstva prema islamu, preko ozbiljne zabrinutosti hrišćanstva zbog neočekivano brzog prodora i širenja islama na tradicionalno hrišćanske prostore, pa sve do monologa u vremenu Osmanlijske vladavine. Pre toga, u prvim vekovima hrišćanstva, nastao je i dijalog sa judaizmom, a kasnije i sa politeističkim religijama. Svi ovi susreti na bazi dijaloga su danas maltene već institucionalizovani i odlikuju se mnogim plodovima. To se ogleda naročito u mnogim mirovnim inicijativama širom sveta. Lično sam bio više puta prisutan na međuverskim skupovima sazvanim, na primer, od strane Svetske konferencije religija za mir, sa sedištem u Kraljevini Norveškoj. Slične inicijative postoje na Bliskom istoku, podržavane naročito od strane Vaseljenske patrijaršije u Carigradu. Poznata mi je i Međuverska konferencija u Rusiji, odnosno na prostoru bivšeg Sovjetskog Saveza, pod vođstvom Moskovske patrijaršije. Stečeno iskustvo sa tih skupova pokazuje da postoji velika čežnja kod svih verskih lidera da se upravo ta atmosfera uzajamnog poverenja i smanjenja međusobnih predrasuda afirmiše, na dobro savremenog sveta koji se ujedinjuje i neverovatnom brzinom menja, a samim tim suočava svet sa mnogim problemima u kojima su verske zajednice itekako pozvane da konstruktivno učestvuju u iznalaženju najboljih rešenja. To je velika nada za ove naše namučene prostore koji su upravo prošli kroz građanske ratove i stradanja, jer svi su ljudi namučeni, ma kojoj naciji ili veroispovesti pripadali, a orijentišu se prema rešavanju tih međusobnih nesuglasica i konflikata.

Mnogi smatraju da je SPC konzervativna i zatvorena, a sa druge strane, kritikuju učešće predstavnika crkvenih vlasti u različitim ustanovama i institucijama, poput uloge vladike Porfirija u RRA. Kakav je Vaš stav u tome?

– Crkva nije, kako ste rekli, konzervativna kada je u pitanju nesebična ljubav prema stradalnom narodu. Crkva nije bila i neće ni ubuduće biti bespomoćna kada su u pitanju žrtva, ljubav i njeno aktivno učešće u svemu što je za dobro svoga naroda. Jer ljubav prema Bogu ne može nikako biti odvojena od ljubavi prema bližnjemu, i obratno. Međutim, drugo je pitanje, koliko daleko može da ide Crkva a da ne bude neverna svom sopstvenom duhovnom iskustvu koje je spasonosno i iz kog je proizišlo toliko nebrojeno mnoštvo svetitelja i velikana hrišćanske crkve. Konzervativnost Crkve može u tom smislu samo da znači zabrinutost Crkve da današnja potraga u svetu za smislom, za orijentacijom, za duhovnim životom za trajnim vrednostima i stabilnošću ne prolazi pored istinskog smisla života, već da pomoću iskustva Crkve Hristove svi zajedno kreativno pratimo nove izazove u kojima ovaj naš izmučen svet dela i živi. U tom smislu pozdravljam angažovanje Preosvećenog vladike Porfirija u Republičkoj radiodifuznoj agenciji. Naime, nesumnjivo su predstavnici savremenih medija prepoznali u vladici Porfiriju osobu od poverenja i nezaobilaznog sagovornika u zagovaranju različitosti u odnosu na jedinstvo duha, odnosno u zagovaranju jedinstva u odnosu na različitost. Nepotrebno je ovde naglasiti da vladika Porfirije u našem društvu već decenijama pleni svojom inteligencijom, svojim mnogostrukim kvalifikacijama i harizmatičnim kulturnim profilom.

Treba li, i zauzima li crkva politički stav? Bilo je primera u prošlosti.

– Svuda tamo gde politički stavovi zahtevaju duhovnu dimenziju, na primer, u zaštiti ljudskih prava, ili u očuvanju mira i stabilnosti, Crkva je itekako pozvana da se uključi u sveopštu društveno-političku diskusiju. Prošlost nam pokazuje da je Crkva potrebna kao nasušni hleb kako bi se prevazišli međuljudski sukobi koji mogu da prerastu i u građanske sukobe većih razmera.

Poruka vernicima

Vaskrs je najradosniji hrišćanski praznik. Koja bi bila vaša poruka vernicima i čitaocima?

– Pravoslavna Crkva, u svom pozivu da sve sjedini u Vaskrslom Sinu Božjem, Gospodu Isusu Hristu, nastavlja danas svoj zadatak mira, da odgovorno vrši svoju misiju u svetu i da pruža prostor u traganjima za jedinstvo svih ljudi. Naš narod s pravom očekuje od svoje svetosavske Crkve, da se postigne stabilnost života, smirivanje i prevazilaženje društvenih kriza i konflikata. Neka bi predstojeći praznici Vaskrsenja Hristovog iznova bili prilika, da se ljudi u prazničnom raspoloženju izmire i da svi zajedno dostignemo obnovu naše namučene otadžbine Srbije.