Da li ćemo imati jednopolne skupštine opština i gradova?

Usvajanjem novog ustava određeno je da izbori za odbornike u skupštinama opština i gradova moraju biti raspisani najkasnije do 31. decembra 2007. godine. Do tada Skupština Srbije mora da donese set zakona o lokalnoj samoupravi i, između ostalog, o lokalnim izborima. Iako uobičajena praksa razvijenih demokratskih društava kaže da se u izbornoj godini ne menjaju izborna pravila, mi, evo, po ko zna koji put otvaramo pitanje izbornog sistema uoči samih izbora.
Do sada je na lokalnom nivou izborni sistem bio proporcionalan, sa opštinom kao jednom izbornom jedinicom. Zakonski je bila definisana kvota za manje zastupljeni pol i političke stranke su bile obavezne da na liste kandidata stave 30 odsto kandidata manje zastupljenog pola. U Srbiji, kao i u svim zemljama u okruženju, to su bile žene. Ova afirmativna akcija dovela je do toga da je učešće žena posle poslednjih lokalnih izbora povećano sa 10 odsto na gotovo neverovatnih 22 odsto. Tekovina ovog povećanja bila je i činjenica da je u Srbiji bilo sedam gradonačelnica ili predsednica opština. Nažalost, sve govori da je to bio kratak uzlet, jer su u međuvremenu na tim položajima ostale samo četiri žene. Slični podaci bi se verovatno mogli dobiti i u istraživanjima o ostalim funkcijama.
S obzirom na to da se u javnosti pominje promena izbornog sistema, iz proporcionalnog u većinski, dolazimo u opasnost da, bez određenog mehanizma koji bi osigurao garantovano prisustvo žena u skupštinama opština i gradova, dobijemo skupštine gde nema nijedne žene. I to sve u godini koju je Savet Evrope proglasio godinom jednakih mogućnosti! Takvih, „prečišćeno“ muških skupština opština od 2000. do 2004. bilo je oko 10 odsto samo u Vojvodini.
Ustav Srbije garantuje ravnopravnost žena i muškaraca i obavezuje državu da vodi politiku jednakih mogućnosti (član 15), ali zakon o ravnopravnosti polova. Važno je znati i da sva istraživanja javnog mnenja pokazuju da se mišljenja i stavovi građana i građanki o temama na koje bi vlast u Srbiji trebalo da obrati najviše pažnje, razlikuju u zavisnosti od pola. Za većinu žena prioriteti su životni standard, socijalna politika, budućnost mladih, sprečavanje nasilja, školstvo i zdravstvo, dok muškarci ističu kao najvažnije ekonomsku politiku, poljoprivredu, borbu protiv kriminala i korupcije, rešavanje pitanje Kosova i bahato ponašanje političara.
Ne manje važan je i demografski podatak po kojem, prema poslednjem popisu, žene čine 52 odsto stanovništva Srbije. Bez žena će lokalne samouprave izgubiti predzanak demokratičnosti, jer u njima neće biti predstavnica koje bi na najadekvatniji način predstavljale i objasnile interese većeg dela stanovništva.
Sve ovo daje za pravo da se javno zapitamo da li ćemo posle tolikih godina aktivizma, pre svega ženskih organizacija, potrošenih resursa, rada i zalaganja doći u situaciju da položaj i veće učešće žena u političkom i javnom životu vratimo na početak.