Mutacija SUBNOR-a Srbije

Ova mutacija SUBNOR-a Srbije započela je još u vreme raspada Jugoslavije i ustoličenja režima Milošević-Šešelj u Srbiji, a dovršena je usvajanjem novog Statuta SUBNOR-a juna 2013. godine. Još od prvih dana takozvanog „događanja naroda“ u Srbiji, silovitog stupanja srpskog nacionalizma na političku scenu Srbije i njegovog zahteva za korekcijom unutrašnjih granica u skladu sa „etničkim“ načelom a u cilju stvaranja velike Srbije, SUBNOR Srbije je u svemu sledio politiku tadašnjeg rukovodstva Srbije. To se događalo čak i onda kada je to rukovodstvo izabralo put oružanog sukoba radi navodne „zaštite srpskog naroda“ van granica Srbije, kada se opredelilo za politiku rušenja Jugoslavije i kada je, pod četničkim simbolima, formiralo razne paramilitarne formacije, kao što su arkanovci, šešeljevci, Srpska garda, Beli orlovi, Osvetnici, Škorpioni i brojne druge, čija je osnovna namena bila pljačkanje i ubijanje civilnog stanovništva po Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, pa čak i u Srbiji.

SUBNOR Srbije se nije nikada distancirao od ove politike, čak ni onda kada su tzv. srpske snage vršile etničko čišćenje i brojne druge ratne zločine, uključujući i genocid. SUBNOR Srbije nikada nije podigao svoj glas protiv tih zločina i nije se distancirao od onih koji su ih zamislili i sprovodili u delo. A kada je suluda politika rukovodstva Srbije dovela do sukoba sa celom međunarodnom zajednicom i do NATO intervencije 1999. godine, SUBNOR ni tada nije imao reči kritike za politiku koja je srpski narod izložila neviđenim patnjama već joj je faktički pružio podršku pristajući na njenu kvalifikaciju tog sukoba kao „odbrambenog rata od NATO agresije“.

Od trenutka raskida sa Jugoslavijom, srpski nacionalizam je u Srbiji postao ne samo vladajuća politička snaga, već i dominantna duhovna i idejna sila koja presudno formira vrednosni sistem u društvu. Danas sve parlamentarne stranke u Srbiji, sa SNS na čelu, proizašlom iz Srpske radikalne stranke, stoje na pozicijama srpskog nacionalizma, i to je glavni razlog što u Srbiji nije došlo do raskida sa pogubnom politikom režima Milošević-Šešelj iz perioda 1990-2000. Ali nova politička klasa Srbije, u želji da prikaže kako svoj identitet temelji na vrednostima antifašizma, a odbacujući antifašizam Narodnooslobodilačke borbe Jugoslavije, bila je prinuđena da izmisli neki novi antifašizam, odnosno da pribegne istorijskom revizionizmu i da kvislinški četnički pokret, koji je tokom rata aktivno sarađivao sa okupatorom, proglasi za antifašistički i time sebi pribavi nekakav veštački antifašistički legitimitet. U pitanju je, dakle, svojevrstan proces „nacionalizacije antifašizma“, odnosno nastojanje da se antifašizam prikaže kao autentično nacionalno svojstvo, odnosno da se sve borbene akcije srpskog naroda u novijoj istoriji, a naročito njegovo učešće u Prvom svetskom ratu, prikažu kao emanacija njegovog urođenog „antifašizma“.

Ovom procesu „nacionalizacije antifašizma“ nije odoleo ni SUBNOR Srbije. Štaviše, on je u potpunosti uključen u taj proces, što je ubedljivo došlo do izražaja prilikom nedavne proslave 70. godišnjice oslobođenja Beograda. Ta proslava bila je tako zamišljena i izvedena da se pokaže kako je oslobođenje Beograda bilo delo srpskih snaga, kako su u tome učestvovala dva srpska antifašistička pokreta, „partizanski i četnički“, i kako je to bilo sastavni deo i nastavak herojskog poduhvata srpske vojske iz Prvog svetskog rata.

Svemu tome SUBNOR Srbije dao je značajan doprinos, pre svega time što je pristao na takav karakter proslave, ali i time što je bio aktivan učesnik u manifestovanju takvog karaktera proslave, što je u to uvukao i borce NOR-a iz cele Jugoslavije i što je imao značajno mesto u svim protokolarnim manifestacijama.

Ovo odstupanje od ideala i vrednosti Narodnooslobodilačke borbe (bratstva, jedinstva, solidarnosti, ravnopravnosti i dr) našlo je svoj izraz i u Statutu koji je SUBNOR Srbije usvojio 2013. godine. Već u uvodnom delu Statuta pod nazivom „Opšta obeležja“ vidljivo je nastojanje SUBNOR-a da se distancira od Narodnooslobodilačke borbe naroda Jugoslavije i da svoje utemeljenje traži samo u srpskoj ratnoj istoriji, u NOR-u i NOP-u „naroda Srbije 1941-1945“ i u „srpskom ratnom antifašizmu“! Da bi ovaj razlaz sa zajedničkom borbom naroda Jugoslavije bio jasan i definitivan, u Statutu se kaže da „država nastala posle pobedonosne narodnooslobodilačke i antifašističke borbe koju su vodili partizanski odredi i narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije i njeno delovanje, nisu deo tradicije SUBNOR-a“. I dalje: „SUBNOR se identifikuje sa narodnooslobodilačkim pokretom i Narodnooslobodilačkom borbom naroda Srbije 1941-1945. godine… i otporom NATO agresiji 1999. godine.“

U skladu sa ovom novom orijentacijom SUBNOR-a, regulisano je i pitanje članstva. Tako se u Statutu kaže da članovi SUBNOR-a mogu biti: „Pripadnici vojske Kraljevine Jugoslavije iz aprilskog rata 1941. godine“, što znači i oni pripadnici te vojske koji su, nakon kapitulacije Jugoslavije osnovali četnički pokret Draže Mihailovića i nazvali ga „Jugoslovenska vojska u otadžbini“; „Pripadnici JNA učesnici ratnih sukoba 1991-1992. godine“, iako je notorno da je veći broj tih pripadnika JNA počinio ratne zločine i zbog toga procesuiran pred Haškim tribunalom (Ratko Mladić, Radisav Krstić, Mile Mrkšić, Veselin Šljivančanin i dr); „Pripadnici ratnih sukoba 1992-1995“, što znači i pripadnici paramilitarnih organizacija koji su počinili nebrojene ratne zločine i koji su zbog toga procesuirani kako u Haškom tribunalu tako i pred sudovima Republike Srbije; „Učesnici odbrambenog rata SRJ i Srbije od NATO agresije 1999. godine“, iako je poznato da je jedan broj tih učesnika takođe osuđen u Haškom tribunalu za zločine počinjene na Kosovu, te da su se dvojica glavnih aktera tog „odbrambenog“ rata – Milošević i Šešelj – takođe našli pred Haškim tribunalom pod optužbom za ratne zločine.

Do koje mere SUBNOR Srbije nastoji, od 1990. do danas, da bude deo sistema vlasti, vidi se i po nekim formalnim obeležjima Statuta. Naime, prema Zakonu o udruženjima Republike Srbije iz 2009. godine, po kome su registrovane sve nevladine organizacije u Srbiji, SUBNOR ima status „udruženja građana“. Uprkos tome, SUBNOR Srbije se u svom Statutu definiše kao „društvena, interesna, nestranačka, patriotska i humanitarna organizacija“ a ne kao udruženje građana. U Statutu nema nijedne odredbe koja bi govorila da je SUBNOR samostalna i nezavisna nevladina organizacija, ali ima veći broj odredbi kojima se SUBNOR povezuje sa Vladom Republike Srbije, počev od obeležavanja značajnih datuma iz istorije Srbije „prema… kalendaru Vlade Srbije“, pa do finansiranja SUBNOR-a, pored ostalog, i „iz budžeta Republike“. Naravno, načelno nema ničeg lošeg u tome da država finansijski pomaže jednu veteransku organizaciju koja se zvanično zalaže za negovanje antifašizma, ukoliko je i sama ta država iskreno opredeljena za antifašizam, ukoliko antifašizam prihvata kao svoje temeljno vrednosno opredeljenje, kao što je to slučaj, na primer, sa Republikom Crnom Gorom. Međutim, Republika Srbija i njeni zvanični organi kada govore o antifašizmu pre svega misle na „antifašizam“ četničkog pokreta i na njegovu „borbu“ protiv okupatora. Politička klasa Srbije, koja je emotivno i ideološki vezana za četnički pokret ratnog zločinca Draže Mihailovića i čiji su pripadnici u ratovima 1991-1995. lično učestvovali u realizaciji šovinističkog ravnogorskog projekta o Velikoj Srbiji, izvršila je vulgarno falsifikovanje istorije i donela zakon kojim je izjednačila četnike i partizane, što je bilo samo prva faza u procesu potpunog istiskivanja NOB-e iz kulture sećanja. Ona je takođe donela i zakon o rehabilitaciji po kome je do sada rehabilitovano 14 ratnih zločinaca, a po svemu sudeći vrlo brzo biće izvršena rehabilitacija i samog Draže Mihailovića.

SUBNOR Srbije se formalno protivi ovom istorijskom revizionizmu, ali to nema nikakvog efekta na politiku zvaničnih organa Republike Srbije, kao što bi se moglo očekivati s obzirom na njihove bliske odnose. Stiče se utisak kao da se radi o nekom prećutnom dogovoru da se javno izražava neslaganje a potajno zajednički deluje u istom pravcu, što se može videti i iz činjenice da je delegacija SUBNOR-a bila u poseti predsedniku Republike Tomislavu Nikoliću koji, uprkos javnim pozivima, ne želi da se odrekne titule četničkog vojvode.

Jednom rečju, za Savez antifašista Srbije, SUBNOR Srbije je izgubio svojstvo antifašističke organizacije, odstupio je od ideala Narodnooslobodilačke borbe Jugoslavije, ne prepoznaje i ne osuđuje neofašističke pojave i tendencije u današnjoj Srbiji i pretvorio se u paradržavnu organizaciju koja je saglasna sa politikom i stavovima vladajućih krugova Srbije koji baštine vrednosti i ideje kvislinškog četničkog pokreta.

Obaveštavajući o ovim svojim stavovima i ocenama, Savez antifašista Srbije želi da naglasi da će svoje buduće odnose sa SUBNOR-om Srbije i učešće u eventualnim zajedničkim akcijama zasnivati na iznetim stavovima i ocenama.

Autor je Predsednik Saveza antifašista Srbije