Opasno raslojavanje

Muhamed Jusić Nedavno hapšenje grupe mladih islamista, simpatizera islamističkog pokreta selefije (u javnosti poznati kao vehabije) u Novom Pazaru koji su se, prema policijskom saopštenju, obučavali u improvizovanom vojnom kampu, zabrinjavajući je indikator militarizacije dijela sljedbenika ove već nekoliko godina prisutne ideologije u našem regionu. Iako je pokret iz militantne faze tokom rata u Bosni i Hercegovini prerastao u mirni teoretski vjerski fundamentalizam, događaj u Sandžaku je pokazatelj da se dio selefija ponovo vraća izvornom militantizmu kojeg su naučavali strani misionari. Međutim, u pozadini događaja koji su šokirali javnost je proces raslojavanja vehabijskog pokreta koji može imati nepredvidive posljedice.
Prvi misionari selefizma na ove prostore dolaze tokom rata u Bosni i Hercegovini. U prvi mah bili su to humanitarni radnici koji su se vremenom počeli pridruživati jedinicama Armije BIH, da bi kasnije oformili zaseban odred, a kasnije i jedinicu poznatu pod imenom El-Mudžahidin. Pored vojnog angažmana koji je bio jako ograničen, prioritet stranih dobrovoljaca bio je da zarad vlastitih globalnih interesa pokušaju izmijeniti karakter rata u BIH i da ga pretvore u samo još jedan nepravedan rat protiv muslimana, kako bi podržali vlastitu viziju „rata do istrebljenja“ u okvirima „sukoba civilizacija“. Stravični zločini i genocid kojem su bili izloženi bosanski muslimani poslužili su kao jak adut za mobilizaciju muslimana širom svijeta da prihvate ideju ugroženosti zbog vjerske pripadnosti svugdje u svijetu od nepravedne globalne zapadne dominacije, koja je – uvodeći embargo na uvoz oružja – vezala ruke žrtvi i na taj način počinila još jednu nepravdu prema muslimanima.
U isto vrijeme, pokrenuli su opsežnu kampanju onoga što su nazivali „dawa“ ili islamskog misionarstva, kako bi lokalne muslimane uvjerili u njihovu interpretaciju islama, ali i interpretaciju sukoba na Balkanu i u svijetu.
Po okončanju rata, većina stranih dobrovoljaca napustila je BIH. Ostali su oni koji su tu živjeli ranije i oni koji su znali da nemaju gdje otići.
Nova, u ratu odgojena generacija domaćih islamista, koji su rezultat dotadašnje dawe, formalno je bila okupljana oko novoformiranog udruženja građana Aktivna islamska omladina. Međutim, mladi Bošnjaci su bili samo paravan selefijskog pokreta. Preostali arapski dobrovoljci, naročito oni koji su imali formalnu i neformalnu vjersku naobrazbu, bili su istinski emiri (vođe) džemata (tradicionalni naziv za zajednicu vjernika), i suštinski su imali mentorsku i kontrolnu ulogu.
U prvim godinama nakon rata tu ulogu neformalnih lidera nekada militantnih islamista, koji su sada prihvatili da žive u primirju (jer prema njihovom učenju trajni mir sa nevjernicima nije moguć dok je i jedan pedalj muslimanske zemlje okupiran) obavljali su bivši vojni komandant odreda El-Mudžahidin Ebu Mežali i savjetnik za šerijatska pitanja u Odredu Imad el-Misri. Nakon što je Ebu Mežali pod pritiscima međunarodne zajednice napustio BIH, a Imad el-Misri uhapšen i deportovan u Egipat, gdje je osuđen na dugogodišnju zatvorsku kaznu, odgovornost upravljanja džematom koji je sada već dobio svoje pristalice i van BIH, u Sandžaku i bh dijaspori pala je na pleća mladih bošnjačkih selefija. U prvi plan su kao novi lideri i autoriteti pokreta isplivali studenti islamskih univerziteta koji su, nakon što su prihvatili selefijsko učenje tokom rata ili neposredno nakon njega, upućivani na islamske teološke fakultete širom muslimanskog svijeta.
Događaji u nekoliko zadnjih mjeseci su pokazali da se ova nova generacija lidera islamista nije uspjela nametnuti kao dostojne vođe i zamjena arapskim autoritetima koji su posijali sjeme vehabizma na ovim prostorima.
Raslojavanje i cijepanje koje je zahvatilo vehabijski pokret, kako u BIH tako i van nje, posljedica je obezglavljenosti i odsustva jasne vizije budućeg angažmana i načina kako da se simpatizeri zadrže na okupu.
Iskustva koja su društva širom Bliskog istoka imala sa matičnim pokretima islamista, čija su vehabije u našem regionu samo refleksija, govore nam da ovaj proces „obezglavljenosti i odsustva autoriteta“ može biti jako opasan i poguban.
Naime, kada su arapski režimi u Egiptu, Jordanu, Saudijskoj Arabiji i nekim drugim državama ušli u otvoreni konflikt sa različitim islamističkim frakcijama i kada su lidere tih pokreta osudili na dugogodišnje robije ili pogubili, tek bi onda dolazili u bezizlaznu situaciju koja je bila uvod u nove valove nasilja. Odlazak ideologa koji su imali viziju budućnosti pokreta i koji su, u većoj ili manjoj mjeri, uzimali u obzir reakcije javnosti i posljedice različitih postupaka svojih sljedbenika, ostavljao je prazninu koja je rijetko bila popunjena. To je onda vodilo u disperziju sljedbenika u male formacije koje su samoinicijativno počele formirati vlastite stavove, metode djelovanja, ali i ciljeve.
Ideološki indoktrinirani pojedinci su iznicali u nove vođe koji su se nerijetko okretali protiv svojih dojučerašnjih mentora ukoliko bi ovi korigovali svoje stavove. Novi bošnjački selefijski autoriteti, najvećim dijelom okupljeni oko glasila nekadašnje AIO Saff, u značajnoj su mjeri korigovali rigidne stavove svojih arapskih mentora, zbog čega su dodatno otežali svoju poziciju lidera. To je kod velikog broja simpatizera shvaćeno kao popuštanje pred pritiskom javnosti i odustajanje od principa koje su donedavno gromko zagovarali, što je stvorilo vakuum autoriteta. Zato je opravdan strah da će se sve češće pojavljivati male obezglavljene skupine vehabija, poput one uhapšene u Sandžaku ili okupljene oko Jusufa Barčića, koje će imati vlastitu organizacionu strukturu, metode i ciljeve djelovanja.