Misterije operacije „Barbarosa“

Sava Živanov, istoričar, naglašava da uprkos sučeljenim mišljenjima većina objektivnih analitičara smatra da je nemački rat protiv Kraljevine Jugoslavije, koji Vermaht nije planirao, odložio napad na SSSR za dvadesetak dana. Prema njegovim rečima, to odlaganje uticalo je i na konačan ishod rata.

Sličan stav zastupa Stevan Mirković, general-pukovnik JNA u penziji, koji kaže za naš list da je napad na Jugoslaviju odložio operaciju „Barbarosa“ i napad na Sovjetski Savez.

– Napad na Jugoslaviju predstavljao je iznenađenje za Hitlera, jer je on do tada poštovao Kraljevinu Jugoslaviju i nije očekivao da će se ona tako brzo predati i kapitulirati. Na osnovu iskustava iz ranijih ratova on je očekivao da će vojska Kraljevine Jugoslavije pružiti veći otpor zbog čega je odložio napad na Sovjetski Savez, a sve vojne snage koje je planirao da pošalje na Sovjetski savez, poslao je u napad na Beograd – ukazuje Mirković.

Međutim, prema rečima našeg sagovornika Nemačka bi imala izgleda za pobedu da je napad na Sovjetski Savez izvela ranije.

– U decembru iste godine Hitlera je uhvatila sovjetska zima, a sve to zahvaljujući narodu Jugoslavije, koji je na martovskim demonstracijama raskinuo Trojni pakt o nenapadanju između Trećeg rajha i Kraljevine Jugoslavije – naglašava Mirković.

Čedomir Antić, istoričar, kaže za Danas da aprilski rat i napad na Jugoslaviju 1941. nije predstavljao ključni faktor za neuspeh operacije „Barbarosa“.

– Nemačka nije ratovala samo sa Jugoslavijom, već i sa Grčkom i taj rat je trajao i posle napada na Jugoslaviju, a nakon toga Nemci su izveli i invaziju na Krit. Istoričari su dokazali da najvažniji problem nije bilo zimsko ratovanje, već loše planiranje, a tokom leta 1941. i sam Hitler se kolebao oko strategije daljeg toka ratnih operacije – ukazuje Antić. On dodaje da nisu tačne ni teza da su jedinice koje su prethodno ratovale na Balkanu bile preslabe i da im je oprema bila oštećena i da je to uticalo na neuspeh operacije „Barbarosa“.

– Već tokom leta Nemačka vrhovna komanda je uvidela da do kraja godine neće moći da postigne ciljeve koje je zacrtala. Takođe, činjenica da Nemačka i Japan nisu zajedno napale SSSR omogućila je SSSR da u ključnim trenucima Moskovske operacije povuče 700.000 sa Dalekog istoka – naglašava Antić.

Branko Kitanović, istoričar, ocenjuje da su u periodu od bombardovanja Beograda, 6. aprila 1941, do 22. juna 1941, kada su nemačke oružane trupe prešle sovjetsku granicu, Hitlerove snage osnažile svoje pozicije.

– Za 40 dana, Nemci su više dobili nego što su izgubili, imajući u vidu činjenicu da su zaplenili oružje jugoslovenske vojske i druga materijalna sredstva, zbog čega greše oni koji misle drukčije – ističe Kitanović.

Pitanje koje se postavlja u kontekstu borbi na Istočnom frontu, najvećem bojištu Drugog svetskog rata, odnosi se i na faktore koji su izazvali preokret i omogućili pobedu Crvene armije. U trenutku pokretanja operacije Barbarosa, nemačke oružane snage slovile za najmodernije, najbolje pripremljene i organizacijski najefikasnije postavljene vojne jedinice na planeti, dok su snage SSSR u nacističkim krugovima u Berlinu doživljavane kao trupe nesposobne za odbranu.

Prema mišljenju Save Živanova, odlučujući činilac predstavljala je spremnost naroda Sovjetskog Saveza na velike žrtve jer se nije radilo o običnom ratu već o ratu na uništenje.

– Posle velikih poraza Crvene armije u prvoj godini rata, narod je, videvši razaranja Nemaca na okupiranim područjima, spoznao da bez velikih žrtava nema opstanka Rusije. Zbog takvog stava i dobre komande, ruski narod i drugi narodi SSSR-a, ogromnim naporima i žrtvama prelomili su razvoj rata na rusko-nemačkom frontu – smatra Živanov.

Stevan Mirković ocenjuje da je SSSR pobedio u ratu, jer je bila dobro organizovana država sa čvrstim sistemom i jakom industrijom naoružanja i vojne opreme, dok su sovjetski vojnici imali iskustvo ratovanja iz prethodnih sukoba.

– Da je Hitler napao carsku Rusiju, ona bi se brzo predala, ali Sovjetski savez je branio narod. Sovjeti su dobro živeli i imali su visok standard, zbog čega su svim raspoloživim sredstvima branili svoju državu. Hitler je do tada porobio mnoge države sa kapitalističkim režimom, kao što je Češka, Poljska, pa čak i veći deo zapadne Evrope, ali je na veliki otpor naišao kod Sovjeta – napominje Mirković.

Čedomir Antić smatra da ključni faktor na osnovu kojeg je SSSR pobedio u ratu predstavlja neverovatna spremnost na žrtvovanje sopstvenih građana.

– Ni dan danas se ne zna koliko je građana Sovjetskog Saveza poginulo u ratu, procenjuje se da broj žrtva prelazi 28 miliona, a sa nemačke strane tokom celokupnog rata na svim frontovima poginulo je oko je 6,5 miliona. U prvim razdobljima Sraljingradske bitke događalo se da Crvena armija šalje po dvojicu vojnika sa jednom puškom, ali to ne iznenađuje u zemlji u kojoj je vođa Staljin neposredno pred operaciju ubio pola generalštaba – ukazuje Antić.

Branko Kitanović ocenjuje da je socijalistički sistem pripremio SSSR za dugotrajni rat, jer je stvorena najjača armija na svetu, a država je postala druga po snazi privredna sila na međunarodnoj sceni.

– Sovjetski komandanti bili su sposobniji od nemačkih, a ne sme se potceniti ni oružje koje su njihove trupe imale. Ti faktori došli su izražaja 19. decembra 1941. kada su snage SSSR zaustavile „blickrig“ („munjeviti rat“). Staljingradska bitka označila je prekretnicu, dok su posle Kurske bitke, najveće tenkovske bitke u istoriji, sovjetske trupe preuzele inicijativu – kaže Kitanović.

Dragomir Anđelković ističe da je SSSR imao razvijenu industriju i ekonomiju, a totalitarni režim koji je vodio Josif Staljin uslovljavao je da ga se narod nekada i više plaši nego napadača. „I sam sovjetski narod pokazao je visok stepen hrabrosti i patriotizma što je samo dodatno pomoglo u odbijanju okupatora“.

Minimiziranje uloge SSSR-a

Stručnjaci upozoravaju da se prilikom razmatranja uloge Sovjetskog Saveza i doprinosu te države u pobedi savezničkih snaga u Drugom svetskom ratu moraju uzeti u obzir i pokušaji falsifikovanja istorije.

Sava Živanov naglašava da je hladni rat, koji je vođen tokom nekoliko decenija posle Drugog svetskog rata, konfrontirao bivše saveznike i tokom njihove ideološko-političke borbe vršene su „korekcije“ istorije Drugog svetskog rata, pri čemu je stradala istina, koja glasi da su u velikom zajedničkom poduhvatu svih snaga antihitlerovske koalicije najveći doprinos konačnoj pobedi dali Crvena armija i Sovjetski Savez.

– To, svakako, ne umanjuje doprinos drugih država članica antihitlerovske koalicije , kao i pokreta otpora u okupiranim državama. U tom okviru nemali je doprinos učesnika narodnooslobodilačke borbe u Jugoslaviji – tvrdi Živanov.

Čedomir Antić tvrdi da minimiziranje uloge Sovjetskog Saveza u Drugom svetskom ratu nesumnjivo predstavlja nepravdu.

– Velika Britanija i Sjedinjene Američke Države teško da bi mogle da pobede bez učešća Sovjetskog Saveza – naglašava Antić.

Branko Kitanović smatra da reviziju istorije vrše oni faktori koji su posredno doprineli usponu Hitlera.

– U falsifikovanje istorije spadaju pokušaji da se umanji uloga SSSR u Drugom svetskom ratu i da se ubedi međunarodna javnost da bi u slučaju novog svetskog rata Amerikanci a ne Rusi imali ključnu ulogu. Recimo, danas postoje tvrdnje da su nemačke snage pretrpele 80 odsto gubitaka na istočnom frontu, dok su Englezi do 1947. tvrdili da se iz zaplenjenih nacističkih dokumenata vidi da su ti gubici iznosili 86 odsto. Dakle, proces falsifikacije se nastavlja – ističe Kitanović.

Prema rečima Dragomira Anđelkovića, minimiziranje uloge Sovjetskog saveza u Drugom svetskom ratu od strane zapadno evropskih zemalja i SAD je nekorektno.

– U istorijskim knjigama i udžbenicima zapadnih zemalja i SAD uloga Rusije i SSSR je predstavljena kao minimalna, dok sebe stavljaju u prvi plan. To nije opasnost koja može da izazove Treći svetski rat ili neki novi sukob, ali može predstavljati razlog za dodatna neslaganja – zaključuje Anđelković.