Položaj žena u javnom i političkom životu Opštine Brus

Po prijavi jedne od njih Marije Lukić, protiv Jeličića se vodi i sudski spor, a posle prilično uzmicanja i pozivanja na zaštitu državnog i partijskog vrha, odstupio je sa političkih i stranačkih funkcija.

No, čitav niz okolnosti vezan za „slučaj Jutka“ ima dimenziju koja zbog burnih informacija jedne i druge strane u sudskom sporu izmiče široj javnosti, iako je istovremeno to i jedno od ključnih pitanja današnjice – položaj i učešće žena u političkom i javnom životu. Da li je slika koja je slata iz Brusa u vreme Jeličićeve smene i početka suđenja – kada su se i mnoge žene u više navrata našle u središtu pažnje javnosti braneći čast predsednika Opštine! – realna ili je jedna od političko-medijskih manipulacija?

PO SLOVU ZAKONA

Van spora je da se u Brusu poštuje zakonska odredba o najmanje trećini predstavnika/ica manje zastupljenog pola u skupštinskom sazivu, pa je u SO od 29 odbornika/ica 11 žena, pri čemu su žene na mestu potpredsednice i sekretarke Skupštine opštine.

U Opštinskom veću odnos je još izrazitiji, pošto su među sedmoro većnika tri žene. Ovde još valja dodati da se, uprkos smeni u aprilu, na zvaničnom sajtu Jeličić i dalje vodi kao predsednik Opštine i Veća, što može biti posledica nemara, nedovoljnih administrativnih kapaciteta za ažuriranje, ali verovatnije je refleksija stvarne moći!

Kad je reč o ženama, postoje uporedni pokazatelji o stepenu njihove političke ne/moći, pa je prema istraživanju službe poverenice za zaštitu ravnopravnosti o zastupljenosti žena u organima uprave i javnim službama, ustanovama i organizacijama, 2017. Brus bio jedna od šest opština u Srbiji koje nisu imale nijednu ženu u Izbornoj komisiji. Taj podatak, u poređenju sa ispunjenjem uslova u parlamentu i Veću, može delovati benigno, ali svakako je indikator uticaja žena na vođenje ključnih javnih poslova, među kojima su izbori nesumnjivo pri vrhu po važnosti.

Dalje statistika kaže da je u Opštini krajem februara 2019. bilo ukupno 1.869 nezaposlenih žitelja (Statistički bilten Nacionalne službe za zapošljavanje), od čega 833 žene, te da je u odnosu na prethodni mesec zaposleno 64 muškarca i 29 žena. Relativno niska stopa nezaposlenosti, bar na osnovu formalnog broja prijavljenih, lako je objašnjiva ako se zna da većina stanovništva živi od poljoprivrede i poljoprivredne proizvodnje, što je logično ako se zna da oko 70 odsto stanovništva živi na selu.

Takođe, zbog nedovoljnih privrednih resursa izuzev turizma, može se zaključiti da je najveći broj prvenstveno žena zaposlen u javnom sektoru, kako u upravi, tako i u javnim službama, što im s jedne strane garantuje izvesnu socijalnu sigurnost, ali im ne ostavlja dovoljno prostora za pun profesionalni razvoj.

LOKALNI PLANOVI

Lokalna skupština usvojila je pre nekoliko godina Odluku o usvajanju Akcionog plana za poboljšanje položaja žena i unapređenje rodne ravnopravnosti u opštini Brus za period 2017-2020, što samo po sebi svedoči da je potrebno organizovano unapređivati položaj žena. Ovim još aktuelnim dokumentom – o čijim dometima u praksi ćemo posebno izvestiti – od deset pokazatelja ugroženosti žena tri su posebno uočena i kao prioritetne oblasti delovanja određeni su: (1) poboljšanje ekonomskog položaja žena i uvođenje politike jednakih mogućnosti; (2) poboljšanje zdravlja žena i unapređenje rodne ravnopravnosti u zdravstvenoj politici i (3) prevencija i suzbijanje nasilja nad ženama i zaštita žrtava nasilja.

Oblazlažući odluku, odbornici su po prvom zadatku koji su namenili svojoj lokalnoj zajednici konstatovali da uprkos zakonskoj obavezi na jednaka prava na posao bez obzira na pol, „praksa i život nam pokazuju da smo daleko od prave rodne ravnopravnosti i jednakog položaja žena u društvu“.

Nizak stepen ekonomske nezavisnosti žena u velikoj meri uzrokovan je gubitkom posla usled zatvaranja firmi na teritoriji opštine Brus, jer su i tu, kako i u svim tranzicionim društvima, žene veće stradalnice, odnosno pre ostaju bez posla nego muškarci. Kao druga prepreka njihovoj ekonomskoj aktivaciji i nezavisnosti, odnosno otvaranju sopstvenog biznisa naročito u poljoprivrednoj proizvodnji, ispostavlja se to što nisu vlasnice poljoprivrednog zemljišta već su to, kao i u većinskom delu Srbije, muškarci.

„Osnovni cilj u ovoj oblasti jeste ravnopravni pristup žena ekonomskim resursima i stvaranje jednakih mogućnosti za njihovo korišćenje u poljoprivredi, unapređenje ekonomskog položaja žena na selu i stvaranje mogućnosti ženama za samozapošljavanje u poljoprivredi i privatnom preduzetništvu“, navedeno je u dokumentu. Prema zvaničnim podacima, tek 12 odsto žene poseduje poljoprivredna gazdinstva.

Ciljevi, posebno prvi, zacrtani bruskom odlukom usaglašeni su i sa proklamovanim državnim, kako se čulo i na konferenciji „Žene žive i na selu“, koja je utvrdila da je položaj žena na selu gorući problem u oblasti rodne ravnopravnosti, „jer društvene norme, tradicionalni stavovi i stereotipi ograničavaju njihov napredak, iako one predstavljaju neiskorišćeni resurs Srbije“.

Zabrinjavajuća depopulacija

Brus je u Rasinskom okrugu, a na teritoriji Opštine, prema proceni Zavoda za statistiku, 2017. živelo je 7.290 muškaraca i 7.735 žena, što je za oko 1.300 stanovnika manje nego po Popisu 2011, kada je zabeleženo ukupno 16.317 stanovnika. Sem vrlo visoke i zabrinjavajuće depopulacije u tom periodu zabeležena je i značajna promena u polnoj strukturi stanovništva, jer je po popisu bilo više muškaraca (51,3), a 2017. prevaga je bila na strani žena. Još jedan značajan populacioni podatak kaže da oko 70 odsto stanovništva živi na selu, ali i da je gustina naseljenosti od 26,9 (2012), daleko ispod republičkog proseka.

„Kaliopa“ za ekonomsko osnaživanje

Koliko se mora raditi pokazuje i činjenica da u Brusu od pre dve godine deluje Udruženje žena Kaliopa. Ivanka Moskovljević iz Udruženja za Danas kaže da su još mlada organizacija, bez dovoljno sredstava i opreme za rad, ali da se trude koliko je moguće učiniti u osnaživanju žena.

Uglavnom se projektno finansiraju, pa podatak da im je Opština ove godine odobrila samo 50.000 dinara za sprovođenje projekata nije ohrabrujuća. U fokusu Udruženja žena Kaliopa je jačanje ekonomskog položaja sugrađanki, razvoj ženskog preduzetništva i posebno jačanje žena u ruralnom području. Takođe, aktivne su i na prevenciji i zaštiti žene i dece od nasilja. Udruženje žena Kaliopa u Brusu u saradnji sa drugim srodnim grupama u Rasinskom okrugu čine Mrežu žena za ženska prava. Mreža se oglasila i u slučaju Jutka, osudom nasilja, ali kako kaže Moskovljević, zbog nedovoljnih kapaciteta udruženja Kaliopa, kao i činjenice da se Marija Lukić njima nije obraćala, nisu aktivne učesnice procesa.

Tekst je deo projekta „Položaj žena u javnom i političkom životu Brusa“, koji se sufinansira sredstvima opštine Brus. Stavovi izneti u medijskom prilogu nužno ne odražavaju stavove organa koji sufinansira projekat