Varoš, a još selo

Vidici Požarevca dopirali su na zapadu do Morave, na severu do Dunava, na jugu do obližnjih sela, dok na istoku vidike zatvara Sopotska greda, blago zatalasano pobrđe koje se pruža meridijanskim pravcem Svilajnac-Kostolac i predstavlja razvođe Morave i Mlave.

Varoš širom otvorena sa tri strane, ravnicama Pomoravlja i Podunavlja, odvajkada je bila stecište važnih, ali i manje važnih puteva. Ovi putevi su spajali Šumadiju sa Braničevom i dalje sa Timočkom krajinom. Kao kroz „kapiju“ kroz Požarevac je prolazilo nekoliko saobraćajnica: od Beograda prema Homolju i Đerdapu, a iz njega i putem do Dubravice na Dunavu, prelazilo u Austro-Ugarsku ili pak putem dolinom Morave, prema jugu, stizalo u Resavu do Svilajnca i dalje do Ćuprije. Već skoro dva veka, Požarevac predstavlja „Kapiju Đerdapa“ i raskrsnicu puteva severoistočne Srbije, ostajući u središtu prostrane oblasti Braničeva, koje u svom arealu obuhvata predeono manje celine Stiga, Peka, Mlave, Homolja i Zvižda. Zahvaljujući tome što je postao raskrsnica ovako važnih puteva, Požarevac se razvijao kao važno i značajno trgovačko središte šireg područja.

Putevi koji su presecali varoš, ulazeći i izlazeći iz nje bili su često u lošem stanju. Obnavljanje i izgradnja puteva bili su jedan od najprečih zadataka srpske države tokom XIX veka. Početak tih napora na poboljšanju putne mreže mogu se pratiti još od tridesetih godina XIX veka, kada se za vreme vladavine kneza Miloša započelo sa prosecanjem puteva po Srbiji. Ovi napori države bili su vidni tokom čitave druge polovine XIX veka, ali su rezultati i pored izvesnog napretka bili veoma skromni.

PoŽarevac 80-ih godina XIX veka

Do 1859. godine bila su prosečena-formirana četiri glavna druma,koja su Požarevac povezivala sa Smederevom, Svilajncem, Velikim Gradištem, Majdanpekom i okolnim selima. Preko već ranije formiranih sokaka (ulica) izlazilo se iz varoši na ove glavne saobraćajnice prema već pomenutim pravcima. Put koji je povezivao požarevačku varoš sa Svilajncem, Ćuprijom i dalje sa Aleksincem, vodio je do Tabačke čaršije prema jugu kroz Gornju malu (današnju Kosovsku ulicu). Drugi, veoma važan put polazio je od nekadašnje opštinske kafane (današnje zgrade Više tehničke škole) i vodio prema Dunavu, ali se stotinak metara dalje račvao na dva sokaka (ulice). Jedan od ta dva puta vodio je do Dubravice, nekadašnje Ćumrukane (carinarnice), a drugi produžavao (današnjom Nemanjinom i do raskrsnice kod OŠ „Vuk Karadžić“, Moravskom ulicom) kroz Burjansku malu vodio do skele na Moravi kod Dragovca. Dragovačkom skelom na Moravi put je dalje vodio u Smederevo. Duž ovog sokaka (ulice) koji je vodio u Dubravicu bilo je dosta dućana, naročito oko opštinske kafane i džamije koja je bila naspram pomenute kafane, kuća i dućana Arse Veljkovića, Stevana i Mite Džadžića.

Treći pomenuti put (sokak) prolazio je kroz Cigansku malu (današnja ulica „Bratstva i jedinstva“, a nekadašnja „Knez Mihailova“) i povezivao varoš sa državnim dobrima: „Dudarom“, „Baštom i bunarom“. U tom sokaku bila je kuća i magaza Stanoja Rogića, kao i još nekolicine žitelja koji su protestvovali, žalili se i tužili okružnog načelnika zbog prosecanja puta kroz Bugarsku malu 1860. godine. Stanoje Rogić, trgovac kome je trgovina krenula loše tih godina, okrivljavao je vlast za svoju propast i kao nezadovoljnik učestvovao je u atentatu na kneza Mihaila 1868. godine. Poslednji, četvrti put, koji se ovde pominje, povezivao je Požarevac, preko Tabane (nekadašnjih državnih koševa i dobara) sa Velikim Gradištem.

(Knjigu POŽAREVAC OKRUŽNA VAROŠ 1858-1918, autora dr Miroljuba Manojlovića možete naručiti na tel. 064/27-99-318, e-mail: miroljubmanojlovicŽgmail.com)