Autobiografska predstava

Second Exile, dakle, drugi izgon, drugo progonstvo, autobiografska je Frljićeva predstava, poput, recimo, predstave „Mrzim istinu“, ali, za razliku od ove ranije, koju bismo mogli nazvati „porodičnim cirkusom“, nova u autobiografski prosede kolekcionira i lične pripovesti svojih glumaca sa različitih strana Balkana, Evrope i sveta, od Nemačke, BiH i Hrvatske, prevashodno Hrvatske, do Južnoafričke Republike i njenog autohtonog aparthejda – pripovesti interpretatora sudbine svog reditelja. Individualna istorija je uvek i deo zajedničke povesti, a ta povest, velikim je svojim delom, povest nasilja, nerazumevanja, mržnje i straha.

Drugi izlazak (second exile), drugo izbeglištvo Frljićevo, predstavlja njegov drugi, sadašnji dolazak u Nemačku, posle onog prvog, kada je, kao sasvim mlad čovek, gotovo dečak, izbegavši iz Bosne i Hercegovine u Hrvatsku, pokušao da se nastani u Nemačkoj. Ovo drugo „pribegarstvo“ posledica je onog prvog, a prvo je posledica rata u BiH, a rat u BiH posledica je nacionalizma, a nacionalizam je i danas osnovna ideologija u BiH, ali i u Hrvatskoj i Srbiji.

Predstava prati znakove pokraj Frljićevog puta u pozorištu. Taj put, to smelo putovanje izaziva odjeke represivnih i rigidnih elita, crkvenih i svetovnih, kako u Hrvatskoj, tako i u Evropi, pre svega u klerikalizovanoj Poljskoj. Pratimo kroz predstavu sabiranje vektora tih desničarskih reakcije na Frljićeve leve pozorišne intervencije, koje su, pak, reagovanja na samu stvarnost, danas iscela podešnjenu: od Frljićevog dolaska u Hrvatsku, u kojoj policija tada češlja njegovo nacionalno nečisto poreklo, preko nedavne provale u njegov stan, zajednički stan sa sudružnicom Lindom Begonja, koja igra u ovoj predstavi, pa do pokušaja zabrane predstave u Poljskoj i sudskog procesa nad umetnikom, koji vodi onaj katolički kler koji i u aktuelnom, poprilično liberalnom, papi Franji vidi jednog Frljića.

Osim ličnih istorija učesnika, od onih koje su s Frljićevom povezane sasvim intimno, kao što je svedočenje glumice Linde Begonja, ili, pak, zemljački, kao što je to povest muka bosanskohercegovačkog glumca Enesa Salkovića, koji, kao musliman, u hrišćanskoj Evropi i na, pretežno hrišćanskom, Balkanu nailazi na podozrenje, pa do profesionalne povezanosti, koju najbolje pokazuje storija glumca Borisa Konečnog (Koneczny), naime, scena/pozorje njegovog prijema u Berliner Ensemble, do zajedničke povesti represije, urbi et orbi, koju pripoveda Žak Malan (Jacques Malan), o uspostavljanju aparthejda u Južnoafričkoj Republici, osim, dakle, tih ličnih povesti drugih, Frljić u predstavu, uz scene užasa i straha, od porodičnog do društvenog nasilja, uvodi i ironično, ako hoćete, autoironično, preispitivanje sopstvene uloge, naročito u gastarbajterskom periodu: da li je on samo provokator u službi vlastite karijere, ili, pak, ozbiljan autor koji deli sudbinu svojih dela? Naime, da li je on uzbunjivač po vokaciji, po pozivu, ili je to tek zarad egoističnog probitka?

U biti, na optuženičkoj klupi u ovoj predstavi – strože i glasnije čak negoli u predstavi „Aleksandra Zec“ – nalazi se sadašnja Republika Hrvatska. Gledajući se u ogledalu, njoj sudi Frljić, koji priznaje samo sud teatra.

Dok gledamo predstavu, gotovo istovremeno, Sabor Republike Hrvatske minutom ćutanja odaje počast nad otvorenim grobom samoubilog se, prethodno konačno osuđenog, ratnog zlikovca u Haškom tribunalu. Frljić, sve vreme ima to na umu i pred očima u ovoj predstavi: tu, na noge ustalu, zvaničnu Hrvatsku, koja roni suze za ratnim zločincem i ratnim profiterom! O toj moralno izvitoperenoj javnoj svesti, u kojoj su pomućeni osnovni pojmovi kojima se pokreću život i smrt, o tom izostanku konsenzusa o tome ko su zločinci, a ko žrtve, o tom proglašavanju ubica i pljačkaša žrtvama, da nad njihovim patetičnim gestama i kič samoubistvima počasni minut šutnje drži najviše zakonodavno telo republike, govori predstava „Second exile“.

Jedan od njenih lajtmotiva jeste pesma koja se peva i na hrvatskom (hrvatskosrpskom) i na nemačkom jeziku: „Mi, Hrvati, ne pijemo vina, nego krvi četnika iz Knina“, s tom razlikom što se na nemačkom ne izgovara ovo „četnik“, nego Srbin (Serbe). To Frljić povezuje sa sećanjem na izgon većine srpskog stanovništva iz Hrvatske 1995. godine. A ta pesma aktuelna je i danas, kad Srba gotovo da i nema u Hrvatskoj, ili ih ima u tako zanemarljivom broju, ili ih, ipak, ima u dovoljnom broju da su najbolje hrvatske novine upravo „Novosti“ – „tjednik srpske manjine u Hrvatskoj“, u kojima pišu najtalentovaniji, najsmeliji i najplemenitiji hrvatski novinari koji, da nije tog nedeljnika, ne bi imali gde da pišu u svojoj domovini.

Frljić potvrđuje nalaz briljantnog Viktora Ivančića, da se nacionalistički konstrukt hrvatskog identiteta ne može uspostaviti bez mržnje prema konstruktu srpskog identiteta, i obratno. Kakva perverzna ljubav!