Autoportreti svedoče

Učesnike književne radionice Centra za stvaralaštvo mladih u Beogradu, koji su se svake subote u toku devet meseci učili pisanju (ili mišljenju na književni način) pod vođstvom Draška Miletića, sada možemo da upoznamo preko knjige Autoportreti, sazdane od zbirke na radionicama ostvarenih radova. Tako je knjiga koja je pred nama u isti mah individualno i kolektivno ostvarenje, i svedočanstvo o obavljenom poslu, i prvi trag stvaranja okupljenih autora, kao što, ako odustane od pisanja, nekome od njih može biti i samo svedočanstvo o kratkom kretanju jednom od mogućih staza. Autoportreti je i knjiga-svedočanstvo o procesu rasta, jer većina autora koje susrećemo u ovoj knjizi objavljuje po prvi put. Nudeći vrednovanju poetska i prozna ostvarenja koja sadrži, knjiga Autoportreti odgovora u isti mah i na pitanje smisla postojanja književnih radionica.
Knjiga je proizvod šestoro mladih ljudi – Milan Vukelić, Milena Ilić, Zorica Cerović, Nemanja Stanišić, Aleksandra Momčilović, Jelena Arsenijević, kojima je zajednička samo ljubav prema književnosti i reči, nastojanje da se bude bolji od sebe (što je zahtev koji pred njih postavlja sama situacija književne radionice i neposredno vrednovanje koje im „isporučuje“ učitelj, mentor i inspirator Draško Miletić. Autori se razlikuju po polu, godištu (od 1978-86), vrsti talenta, afinitetima, pa i po uloženom naporu u ostvarenje određenog književnog zadatka. Pa ipak, kada se ova knjiga čita kao dovršeno ostvarenje, teže je razabrati individualnosti, no što bi se to očekivalo s obzirom na sve navedene razlike. Pre svega, u knjizi preovlađuje pozicija posmatrača sveta, usredsređenost na razdrobljene parčiće realnosti, na iskidane, pa i trivijalne detalje. Česta je tehnika kadriranje, kao što često na dosetki počiva priča, a kolektivnu stegnutost emocije prati i stegnutost izraza. Međutim, sam naslov zbirke obelodanjuje svest ovih autora (ili samog Draška Miletića) da govore o sebi i kada govore o drugom, da o njima samima govori i prisutno „skrivanje“. Prozna ostvarenja ove knjige, mada neujednačene vrednosti, raznovrsna su po motivima, temama, pa i po izražajnim mogućnostima, čak i na nivou pojedinačnog autora (od tzv. urbane proze, protkane kolokvijalnostima, sa hotimično izabranim direktnim, ogoljenim kazivanjem, do imaginativnih, sugestivnih slika), odlikuje veština u vođenju fabule i dinamizacije sižea, a najbolja od njih svoje efekte grade na prevarenim očekivanjima, ironiji i autoironiji, dospevajući do raskrinkavanja socijalno ustanovljenih uloga, pa i do alegorijskog značenja. Kada tome dodamo poetsku prozu koju sadrže Autoportreti, prozu koja nagoveštava značenja, uzmičući pred eksplicitnošću odgovora, jer je i sazdana tako da postavi pitanje, ili kratku prozu bajkolike i alegorijske sadržine, onda je time već opisan najkvalitetniji deo ove zbirke.
Kada je o poeziji reč – a ma koliko često individualno pisanje započinjalo stihovima, poezija ostaje najzahtevniji žanr – neujednačenosti ove zbirke su još očiglednije. To je i razumljivo, s obzirom na to da je Autoportret više pesnička, no prozna knjiga. Ipak, uz obilje pesničkih tvorevina u kojima se pesnički subjekat sakriva iza reči, u kojima se u samoj igri rečima, njihovim zaplitanjem, traga za značenjima, pa se povremeno i simulira značenje, Autoportreti sadrže i ona ostvarenja u kojima reči svojim prisustvom tek nagoveštavaju, izvlače na površinu, dozivaju obilje značenja koje je sadržano u dnu pesme.