Na godišnjicu Ustanka u Varšavskom getu u Poljskoj ponovo rasprava oko sirena za uzbunu

Od ranog jutra dobrovoljci, uglavnom mladi, dele na ulicama Varšave žute narcise od papira, simbol godišnjice kada su Jevreji u poljskoj prestonici digli ustanak i oružjem se usprotivili likvidaciji geta i odvlačenju njegovih preostalih skoro 60.000 žitelja u smrt u logorima Treblinka, Majdanek ili Aušvic koje su Hitlerovi nacisti podigli tokom Drugog svetskog rata u okupiranoj Poljskoj.

„Čast i slava herojima Ustanka u Varšavskom getu koji su pokazali da rat u ime ispravne stvari, za slobodu, osnovne ljudske vrednosti nikada nije beznadežan i poražen a pred varvarstvom, zlom i totalitarnim sistemom treba dići čvrstu branu“, poručio je na godišnjicu ustanka varšavskih Jevreja protiv nemačkih okupacionih vlasti tokom Drugog svetskog rata poljski premijer Mateuš Moravjecki.

Nemački nacisti počeli su likvidaciju geta još u leto 1942. godine kada su tokom dva meseca odvukli, pod izgovorom da idu na prinudni rad oko 300.000 Jevreja iz Varšavskog geta i poubijali ih u logoru Treblinka u okupiranoj Poljskoj.

Kada se saznalo za sudbinu odvučenih Jevreja u getu je formirana Jevrejska borbena organizacija, na početku sa oko 500 članova, povezala se sa poljskim pokretom otpora, počeli su da kopaju tunele u getu krišom od okupatorskih vlasti i spremili se da se suprotstave s oružjem u ruci, svesni da idu na smrt, konačnoj likvidaciji koja je počela 19. aprila 1943. godine.

Najveći jevrejski ustanak tokom Drugog svetskog rata i prvi veliki u okupiranoj Evropi diglo je oko 1.500 slabo naoružanih ustanika koji su skoro mesec dana do 16. maja uspevali da pružaju otpor tenkovima, artiljeriji i trupama od oko 2.000 vojnika Vermahta, trupa SS i pomoćnih ukrajinskih, litvanskih i letonskih jedinica.

U trenutku izbijanja Ustanka u getu se nalazilo oko 56.000 Jevreja, pošto je oko 20.000 uspelo tajno da se prebaci na „arijsku“ stranu Varšave a tokom borbi poginulo je oko 6.000 žitelja geta, 7.000 su ubili nemacki vojnici, isto toliko odvukli u Treblinku, dok je preostalih oko 36.000 Jevreja završilo u Aušvicu i Majdaneku.

Tokom borbi poginuli su gotovo svi ustanici, spasilo se prešavši tajnim tunelima i kanalima na poljsku stranu nekoliko desetina ustanika.

Nemci su nakon gušenja ustanka 16. maja 1943. godine digli u vazduh u znak odmazde Veliku sinagogu.

„Ta pobuna bila je izraz gneva i očajnički protest protiv zločinačke politike nacističke Nemačke. Poljski Jevreji koji su tri godine živeli u strašnim uslovima prenaseljenosti, gladi, boleština i terora pokazali su veliku hrabrost ustajući protiv sto puta jačih Nemaca. Nisu se predali. Borili su se do samog kraja“, podsetio je premijer Moravjecki.

Uprkos apelima poljske vlade u egzilu u Londonu saveznici nisu reagovali ni na ustanak ni na likvidaciju Varšavskog geta.

U protestu protiv ravnodušnosti sveta prema tragediji jevrejskog naroda ministar poljske vlade u egzilu Šmul Zigelbojm izvršio je 12. maja 1943. godine demonstrativno samoubistvo.