Grad koji je nastao na pesku

Olupine aviona koje se nalaze na dnu Save, kula sa koje su posetioci skakali padobranom, železnički most koji je rušen četiri puta, samo su neke od otkrivenih tajni u ovoj knjizi.

Na dan kada je tadašnji premijer Kraljevine Jugoslavije Milan Stojadinović 20. maja 1938. godine otvorio radove na nasipanju Novog Beograda, autori knjige juče su poveli novinare na putovanje u prošlost.

Uz prizore Beogradske tvrđave, Ušća, Novobeograđani Nikolić i Radonjić, polako su skidali veo zaborava sa ovog dela grada.

– Stari Bežaninci će vam reći i verovatno će biti u pravu da Bežanija nije deo Novog Beograda, već je potpuno obrnuto. I zaista, Novi Beograd nikao je na zemlji meštana ovog sela koje je nastalo još u 15. veku – kaže Nikolić. Ideja o izgradnji Novog Beograda rodila se u prvoj polovini dvadesetog veka ali bez mostova, ona je samo bila plod mašte. Zato su Beogradski mostovi odigrali najvažniju ulogu u nastajanju ovog dela grada.

Čim je Most kralja Aleksandra, sadašnji Brankov most opkoračio Savu nastalo je naselje „Novi Beograd“ u kojem su vile i kuće za odmor pravili dobrostojeći Beograđani onog vremena. Mi danas, greškom, taj deo grada nazivamo Staro sajmište, a ono se nalazilo samo u okruženju kule koja svakog trena može da se sruši. Do rata, na Novom Beogradu postojao je Sajam, otvoren 1937. godine. Tokom 1938. godine na njemu se održavaju spektakularan Sajam automobila, Vazduhoplovna izložba, kao i Jesenji i Prolećni sajam. Na štandu „Filipsa“ prikazane su prve televizijske emisije u Beogradu.

Neposredno uoči Drugog svetskog rata veliki arhitekta Dragiša Brašovan, govori o ideji da „Novi Beograd postane „city“ Beograda. Još tada, ovaj veliki arhitekta najavljuje izgradnju naselja na levoj obali Save za oko pola miliona stanovnika.

Kako ističu autori knjiga pokazuje kako nasipanje i početak izgradnje Novog Beograda nije delo posleratnih vlasti, već da se na tom poslu uveliko radilo i pre Drugog svetskog rata.

– Ovo nikako ne znači da na bilo koji način zanemarujemo delo i izgradnju grada koju su kasnije sproveli u delo posleratni graditelji. Naprotiv. Sve su to naši dedovi, ali je red da ih, tako nesložne, uvažimo na pravedan način. I jedne i druge – ističu autori.

Kako je istakao predsednik opštine Novi Beograd Nenad Milenković, pre 60 godina na ovom mestu bio je pesak a danas ekonomski i trgovački centar.

– Danas je Novi Beograd opština sa najviše stanovnika, najvećom prosečnom platom i sa postotkom nezaposlenih koji je samo jedan procenat veći nego u Evropskoj uniji. I kao što su Amerikanci ponosni na svoju istoriju koja ne traje tako dugo tako i mi Novobeograđani želimo da što više istaknemo našu istoriju koja ne seže tako daleko u prošlost – zaključio je Milenković.

Više od 300 fotografija

Knjiga „Tajna Novog Beograda“ ilustrovana je sa više od 300 fotografija od kojih je većina do sada neobjavljivana. Pored zvaničnih institucija, poput Istorijskog arhiva grada Beograda, Muzeja grada, Muzeja automobila i Muzeja Jugoslovenskog ratnog vazduhoplovstva, autorima su pomogli i Biljana Plazinić, Miloš Jurišić, Đorđe Latovljević i Jovan Nešić, sa starim fotografijama.

Danski nasip

Nasipanje Novog Beograda, počelo 1938. godine. Jednu godinu ranije gradonačelnik Vlada Ilić potpisao je sa predstavnicima danskih preduzeća „Hojgor i Šulc“ i „Kampsaks“ ugovor o otpočinjanju radova. Celokupna površina od današnjeg Brankovog mosta do Ušća, koja je bila poptuno podvodna i bez obaloutvrde, nasuta je do Drugog svetskog rata, uključujući i izgradnju jednog dela obale koju danas poznajemo. Predratni Beograđani ovo šetalište zovu „Danski nasip“.