Pirati Mediterana

Izraelski istoričar Majkl Oren radi u Šalem centru u Jerusalimu, nestranačkoj organizaciji koja objavljuje kvartalno odličan časopis Azure. Stalni saradnici Azura su poznati publicisti, istoričari, sociolozi, teolozi i drugi intelektualci. Sa izvesnom rezervom moglo bi se reći da su oni neka vrsta neokona izraelske provenijencije. Svaki tekst u Azuru je fina analiza tekućih dodađaja i osoben prikaz prohujalih vremena. U poslednjem broju ovog časopisa Oren daje svoje viđenje Suecke kampanje 1956. godine, pod naslovom Drugi rat za nezavisnost. Njegova teza je da je Izrael tek tim ratom potvrdio svoje postojanje kao nezavisne države.
Majkl Oren je autor izvrsne knjige Šest dana rata (Six Days of War), objavljene u izdanju Oxforda 2003. godine i nedavno izišle Sila, vera i fantazija: Amerika na Bliskom istoku od 1776. do danas (Power, Faith and Fanthasy: America in the Middle East, 1776 to the Present), Norton 2006.
Izraelska štampa je sa velikim zanimanjem pisala o najnovijoj Orenovoj knjizi, podvlačeći da joj aromu daju istorijski manje poznati detalji i vrlo lep engleski jezik, komunikativan, oslobođen naučne suvoparnosti. Nedavno je Jerusalem Post posvetio čitav blok ovom istoričaru.
Majkl Oren je rođen i školovan u Americi, a 1979. godine se preselio u Izrael. Kriv je, priznaje sa svojevrsnim humorom, jer se poveo za istim fantazijama kao i američka diplomatija, kada je reč o Bliskom istoku. Rezultat tog samoispitivaškog stava je njegova najnovija knjiga. Pripada generaciji koja se oduševljavala filmom Lorens od Arabije. Sa izvesnom setom, moram da priznam, i sam sam se oduševljavao knjigom koja je inspirisala autora filma, Dejvida Lina. To je Ustanak u pustinji, sedam stubova mudrosti Pukovnika Lorensa u izdanju Gece Kona 1938. (T.E. Lawrence: Seven Pillars of Wisdom – A Triumph). Oren kaže da su mnogi njegovi drugovi, nakon gledanja Linovog filma, delili oduševljenje za Bliski istok. Kad se doselio u Izrael, prva stvar koju je uradio bila je da je kupio kefiju i jurio naokolo sa njom. Međutim, ljudi na kamilama i krivim sabljama su isti oni koji su se 11. septembra 2001. mlaznjacima sručili na kule bliznakinje u Njujorku i zgradu Pentagona u Vašingtonu.
Delimično, ali samo delimično, Oren misli da je i pisanje Edvarda Saida, nedavno preminulog palestinskog pisca, popularnog u akademskoj sredini u čitavom svetu, u Beogradu kao i Njujorku, doprinelo iskrivljenoj slici o Istoku kao žrtvi Zapada. „Svojim orijentalizmom i Said doprinosi fantaziji“, kaže Oren. Nakon 9/11 pitali su se studenti, oduševljeni Saidovim pisanjem, „odakle ovi“, odrastajući na Šeherezadinim uspavankama o tome da je Istok siromašan, a Zapad ima sve i da ne treba da se plaše Orijenta.
Oren je 25 godina proučavao angažovanost Sjedinjenih Država na Bliskom istoku i došao do zanimljivih zaključaka. Kada Amerikanac, kaže ovaj istoričar, boravi na Bliskom istoku, on ne vidi tamo ljude. Vidi sebe, misli da su oni kao on, mada sa drugom kulturom i običajima. Te ljude, čini se Amerikancu, treba usmeriti ka našoj civilizaciji i ukazati im na put slobode. Zapadna civilizacija se ogleda u mogućnosti izbora koju Levantinac, patrijarhalna ličnost, ne poznaje. Taj nesporazum vlada do današnjeg dana i ogleda se i u sugestiji Posmatračke grupe Lija Hamiltona i Đejmsa Bejkera koji kažu da su Sirijci i Iranci spremni da pregovaraju o stabilizaciji prilika u Iraku. To je dobar primer granice između fantazije i verovanja na Orijentu.
Istražujući istoriju, Oren nas poučava da su prvi poraz Sjedinjene Države doživele na Bliskom istoku pre 220 godina u ratu sa piratima mediteranskog bazena (Barbary Wars). Tomas Džeferson, američki ambasador u Parizu 1780. i budući predsednik Sjedinjenih Država, zagovarao je stvaranje flote međunarodnih snaga evropskih i Sjedinjenih Američkih Država koja bi štitila trgovačke brodove od gusarskih pljački severoafričkih varvara. Evropljani su se predomislili i Amerikancima je ostalo da se sami nose sa piratima. Predstavnik paše od Tripolija, Abd al-Rahman poučio je Džefersona da u njegovoj zemlji, po Koranu, ratovanje pod islamskom zastavom dozvoljava zarobljavanje zapadnih nevernika. Zvuči poznato, zar ne?