Iran (3): Proslava Božića u Urmiji

U Urmiji sa oko 700.000 stanovnika na nadmorskoj visini od 1.300 metara, asirijsku bogomolju smatraju drugom najstarijom u hrišćanskom svetu, posle Crkve rođenja Hristovog u Vitlejemu, na Zapadnoj obali.

Stara građevina crkve pripada eri Sasanidskog carstva (224-651 n.e.), unutrašnjost je kombinacija sasanidske i arhitekture jermenske Arsdacidske dinastije (54-428 n.e). Kineska princeza je darovala za rekonstrukciju 642 n.e. pa je njeno ime uklesano u kamenu na zidu crkve. Marko Polo (1254 – 1324) je u putopisu opisao crkvu. Početkom 1960. je stara crkva obnovljena, a na nju naslonjena nova, sa šiljastim tornjem.

Neki asirijski i hrišćanski istoričari su verovali da je Crkva Majke Marije prethodno bila hram vatre u kome su se molili zoroastrijski sveštenici. Za rođenja Isusa Hrista su tri sveštenika iz crkve primetili zvezdu koja se neobično kretala od istoka na jug, u pravcu Jerusalima. Sveštenici, mudraci (takođe mogi ili volsi), Melhior, Gospar i Valtasar su smatrali da je zvezda znak očekivanog rođenja Mesije i uputili se u Jerusalim da ga sretnu.

Justin Popović, (1894-1979), arhimandrit manastira Ćelije, doktor teologije, profesor Beogradskog univerziteta i duhovnik, pisao je kako su neki od svetih Otaca mislili da su mudraci poticali iz Persije. Prema drugim izvorima, samo je Melhior bio persijski učenjak, ili kralj.

Otac Justin navodi da je u to vreme u Persiji „vrlo visoko stajala nauka zvezdočataca, i tamo niko nije mogao postati car dok prethodno ne izuči tu nauku“. Persija je obilovala i trima darovima koje su mudraci doneli novorođenom Isusu – zlatom, tamjanom te izmirnom (mirisnom smolom).

Prema pojedinim novovekovnim istoričarima, mudraci su po povratku iz Jerusalima, hram vatre u Urmiji pretvorili u crkvu. Pojedini stručnjaci tvrde da su grobovi mogija do 1915. bili u crkvi. Ona je, nakratko, pred Prvi svetski rat pretvorena u rusku pravoslavnu crkvu i tada su, navodno, kameni grobovi mudraca prebačeni u muzej u Kijevu.

Inače u Teheranu postoji i preko 100 godina staro Rusko groblje u kome počivaju izbeglice od Boljševičke revolucije 1917, ali i sovjetski vojnici, umrli dok su u Iranu tokom Drugog svetskog rata obezbeđivali transportne puteve od Persijskog zaliva ka SSSR. Groblje su još 1894. ustanovili članovi značajne ruske zajednice u Teheranu.

Među izbeglicama u Iranu je bio i Nikolaj Markov, belogardejski oficir koji je, obrazovan i u građevinarstvu i arhitekturi, osnovao u Teheranu projektantski biro i izgradio niz zgrada ministarstava, Glavnu poštu i politički zatvor Kasr, najstariji u gradu, sada muzej. Markov je projektovao i osam džamija, te pravoslavnu crkvu Svetog Nikole.

Crkva Svetog Nikole je sagrađena 1945. prilozima ruskih emigranata. Čuvena je i jer je kraj nje ustanovljen i prvi dom za stare koji se prvobitno brinuo o ruskim imigrantima, a danas je takođe otvoren za nehrišćane, pa ima dosta muslimana. Pošto je boravak u dom besplatan, rukovođenje njim je „komplikovano“, kažu nadležni. Dalji problem je što u 2017. crkva nije imala stalnog sveštenika.