Turska (1): Sultani i sinovi u Koniji

Obrasla borovom šumom s mediteranske strane, a sa anadolske niskim rastinjem, planina se razliva u brežuljke, pa se pretvara u stepu, koja je u leto prekrivena požutelom travom.

Konija se nalazi u plodnom delu visoravni i zbog toga je bila privlačna naseljenicima, prolaznicima i osvajačima. Grad sa dva miliona stanovnika pritisnuo je ravnicu dvadesetak kilometara uokrug.

U centru kruga je nevisoko Alaedinovo brdo, sedište carevine Turaka Seldžuka, sa ostacima tvrđave i džamijom iz dvanaestog veka, u čijem dvorištu je mauzolej seldžučkih sultana.

Sem jednog, svi su tu sahranjeni, uključujući i one najslavnije: Kiličarslana, koji je preoteo Anadoliju od Vizantije i Kejkubada, koji je sultanat spustio na Sredozemno more i učinio Koniju „slavnim gradom“.

U Koniji su građene džamije, medrese i karavanseraji po seldžučkom arhitektonskom obrascu.

Tri su takve medrese u Koniji: Inče(„kuso“)-minare medresa, sa bogato izrezbarenim kamenim portalom, Karataj, sva u kubetu, i Sirčali medresa, obložena najfinijim pločicama od fajensa.

Grad je bio kulturni centar ne samo carevine, koj se zvala Romejski (Rûm) sultanat, nego i celog seldžučkog prostora.

U njemu je utočište iz Persije našao Dželaludin Rumi, pesnik, sufi mistik i inspirator mevlevijskog derviškog reda; njegovo turbe i tekija, danas muzej Mevlana, stecište su hodočasnika.

Konija ima istoriju i pre i posle Seldžuka.

Osnovali su je Hetiti; nasledile grčke i rimske imperije pod imenom Ikonium.

U njoj je sveti Pavle preobraćao nevernike u hrišćane.

Za vreme Trećeg krstaškog rata grad je osvojio Fridrih Barbarosa, snabdeo se konjima i hranom za ostatak puta do Jerusalima – u koji nije stigao, pošto se udavio u reci na jugu Turske.

Sultani iz Osmanlijske dinastije imali su i titulu „car Romeje“, a Konija je bila mesto u koju su slati šehzade – sinovi sultana, da bi se u provinciji učili veštini vladanja i bili podalje od prestola.

Mehmed Osvajač je tamo uputio šehzade Džema koji se borio za presto s Bajazitom; poražen, prebegao je hrišćanima i godinama bio njihov talac.

To je onaj Džem sultan iz „Proklete avlije“. Guverner Konije bio je i sin Sulejmana Veličanstvenog (i sultanije Hurem), Selim, koji je Koniji podigao džamiju, tik uz Mevlanu. U isto vreme je mimar Sinan sultanu podigao veličanstvenu Selimije u Jedrenu, ali i konijska zadužbina je impresivna.

Zadesio sam se pored nje u petak, u vreme podnevne molitva; zbog pandemije, vernici su se molili ispred džamije.

Posle Selima, šehzade nisu više bile upućivane u Koniju.

Pronađeno je efikasnije sredstvo da se spreči borba za presto: prilikom smene vlasti, mutavci su davili šehzade.

Murat III je tako pogubio petoricu braće, a Mehmed III čak dvadesetoricu!

Kasnije su šehzade zatvarane u paviljon u Topkapiju zvani Kafes i tamo su živeli dok nisu dobili priliku da vladaju, neki i po četrdesetak godina, a poslednju turski sultan, Mehmed VI, proveo je u kavezu pedeset šest godina!