Državna vera Mila Đukanovića

Ovo je stav u kojem se eksplicitno odbacuje pojam naroda u političkom smislu, karakterističan za sve liberalne demokratije, u korist uspostavljanja pojma vladajućeg naroda u etničkom smislu te reči. Glavni subjekt politički shvaćenog naroda je „apstraktni građanin“, oslobođen ideoloških, etno-kulturnih i verskih atribibuta, jer se u građanskoj državi ideološke, etno-kulturne i verske orijentacije otpravljaju u sferu društva, odvojenu od države, zahvaljujući čemu pomenute orijentacije prestaju biti konstitutivni principi države.

Iz tog ugla gledano, identitet građanske države ne počiva ni na kakvoj posebnoj ideologiji, posebnoj kulturi niti posebnoj religiji. Za razliku od toga, glavni subjekt naroda u etničkom smislu nije građanin koji se pri glasanju rukovodi političkim kriterijumima, već etno-kulturno i verski posredovani subjekt koji se pri glasanju rukovodi prvenstveno kriterijumima etno-kulturne pripadnosti. Đukanovićev stav je implicitni poziv etničkim Crnogorcima, kojih će u budućnosti biti sve više i više, da na izborima glasaju isključivo za partije sa crnogorskim programskim opredeljenjima.

Uvođenje u igru verskog identiteta kao temelja Crne Gore kao države znači zakamuflirano uzdizanje vere koja će imati prefiks crnogorski na pijedestal državne vere, čime crnogorska država privileguje određenu religiju, tj. prestaje biti religijski neutralna. Poznato je da je Hegel, kao antiliberalno nastrojen mislilac, izložio radikalnoj kritici proces razgranavanja protestantizma na sekte koji se odvijao u „novom svetu“, tj. u Americi. Jer tim procesom se, po njemu, razvodnjavao religijski temelj države.

Ovaj isti mislilac, koji je odbacivao princip odvojenosti države od religije, odbacivao je generalno ustavno-pravni poredak nastao posle američke i francuske revolucje, zato što se, po toj koncepciji, „ništa ne tiče državnog uređenja koje ubeđenje i religiju individue ispovedaju“. Očito da je Milo Đukanović bliži ovoj antiliberalnoj koncepciji po kojoj je potrebno da postoji jedinstvo između etnokulturnog i verskog identiteta, s jedne strane, i državnog identiteta, s druge strane. Tačno je da je u prvom periodu razvoja Amerike protestantizam, generalno uzev, bio ubedljivo dominantna vera na nivou društva, ali je tačno i to da danas samo 51% Amerikanaca ispoveda protestantsku veru, dok je procenat onih koji podržavaju katolicizam skočio na rekordnih 31%.

Protestantizam je i u Nemačkoj u dugom periodu bio dominantna vera u numeričkom smislu, ali danas je procenat Nemaca koji ispovedaju protestantizam i onih koji su pristalice katolicizma isti – 31%, ostali su ateisti. S obzirom na tu činjenicu, postavlja se pitanje onima koji podržavaju Đukanovića: koja vera u Nemačkoj predstavlja njen verski stub? Naravno, postoje i drugačiji primeri. Recimo u Francuskoj je i danas katolicizam u numeričkom smislu ubedljivo dominantna religija.

Navedeni primeri svdoče o tome da odnosi između vera na nivou građanskih društava variraju tokom vremena, ukoliko država ne čini nasilje nad verskim tradicijama, već ih prepušta procesima njihovog samorazvoja. Možda je ovde korisno navesti opasku Jirgena Habermasa o odnosu države prema kulturnim tradicijama: „Reprodukcija tradicija i kulturnih formi predstavlja dostignuće koje treba pravno omogućiti, ali se ona ni na koji način ne sme pravno zagarantovati“. Drugim rečima, kulturne tradicije ne mogu biti uzdignute na nivo konstitutivnih principa građanske države. Sekularizacijom države, religije se ne ukidaju, već se one samo iz sfere države premeštaju u sferu društva čime se članovima takve države omogućuje da oni, prema vlastitom nahođenju, biraju vlastiti odnos prema religiji.

S obzirom na činjenicu da u današnjoj Crnoj Gori 60% vernika gravitira ka Mitropoliji crnogorsko-primorskoj (dakle, ovaj procenat je ovoliki zato što i dobar procenat onih koji se izjašnjavaju kao Crnogorci inklinira ka pomenutoj Mitropoliji, pošto Srba ima oko 30%), jasan je način na koji crnogorski diktator misli da enormno poveća broj pristalica današnje CPC. Reč je o prisilno-prinudnim metodama kojima će biti izložena Mitropolija i njene pristalice, a koje, pored pretnje otimanjem crkvenog vlasništva, uključuju i unošenje među vernike atmosfere „straha i drhtanja“ pred gvozdenom državnom pesnicom. Stvaranju atmosfere „straha i drhtanja“ služe i javne izjave i ponašanje kandidata za patrijarha Miraša Dedejića.

U jednoj od takvih izjava, on ističe sledeće: „Srbi su pet stotina godina bili pod Turcima, i pitam vas: da su Turci bili crnci, kakve bi boje bili Srbi“. Bilo bi uputno da srpski kvaziliberali, kao deklarisani antirasisti, prokomentarišu ovaj iskaz, jer je on očito rasistički, pošto sugeriše da su Srpkinje, generalno uzev, stupale u seksualni odnos sa Turcima, čime je Dedejić ispoljio elementarno neznanje o načinu vladanja Turaka u Otomanskoj imperiji. Isto tako, na jednom video snimku, objavljenom na „youtube“, jasno se može videti kako ovaj nesuđeni patrijarh pesnicom udara staricu i bukvalno je obara na zemlju.

O autokratskom karakteru današnjeg crnogorskog režima rečito govori i način reakcije kabineta crnogorskog Vožda povodom Otvorenog pisma Vaseljenske patrijašije upućenog upravo na njegovu adresu u kojem ga ova patrijaršija obaveštava da priznaje samo Mitropoliju crnogorsko-primorsku. Odgovor toga kabineta bio je apsolutno predvidljiv: nikakvo pismo od Vaseljenske patrijaršije nije do njih stiglo, iako su to Pismo objavili nerežimski mediji u Crnoj Gori i Srbiji. Naime, diktatorski režimi nastoje da prikriju one činjenice koje im ne idu u prilog.

I izveštaj Venecijanske komisije u znatnoj meri dovodi u pitanje Vladin Predlog zakona o slobodi veroispovesti jer teret dokazivanja ko je vlasnik crkvenih objekata u Crnoj Gori trebalo bi, po tom Izveštaju, da padne na državu a ne na postojećeg vlasnika, pri čemu se ističe da proces dokazivanja nužno uključuje sudsko-upravni postupak u svakom od slučajeva. Uz to se napominje da se, i pod pretpostavkom da država uspe da dokaže svoje vlasništvo nad određenim objektima, u Zakonu o slobodi veroispovesti mora eksplicitno navesti da te činjenice ne bi ukinule pravo na korišćenje tih objekata od strane Mitropolije. Dakako, crnogorska vlast je na sav glas tvrdila da primedbe Venecijanske komisije nisu uopšte suštinskog karaktera.

U svom nedavnom, već citiranom javnom nastupu, Đukanović je istakao i ovo: „Suočavamo se sa otporom onih koji zapravo pokušavaju da nas vrate na početak, pokušavaju da ospore naš vjerski identitet, da ospore time i naš kulturni identitet, što vodi onoj upitanosti podloj, koja je, nažalost, pratila naše istorijsko trajanje, a to je: a šta će narodu bez svog nacionalnog, kulturnog i vjerskog identiteta država? Zašto bi ljudi istog nacionalnog i vjerskog identiteta živjeli u dvije države, zašto ne živimo u jednoj državi.“

Posle ovih zapanjujućih uvida treba se zapitati da li po Milu Đukanoviću srpski kulturno-verski identitet uopšte participira u identitetu crnogorskog društva ili on predstavlja permanentnu pretnju razvoju crnogorskog identiteta, te ga treba nasilno asimilovati ili zatrti. Uz to valja primetiti da je u Americi i Velikoj Britaniji u službenoj upotrebi isti jezik i da je u obe te zemlje protestantizam dominantna religija, ali da to njima ne smeta da egzistiraju kao dve međusobno nezavisne države.

Ostaje da se vidi da li će Milo Đukanović uspeti u svom naumu da realizuje šizofrenu koncepciju po kojoj je supstancijalni temelj sekularne države konkretna religija. Ako to uspe, on će dovršiti proces uspostavljanja grubih etničkih razdora unutar bivših jugoslovenskih republika koji predstavljaju potvrdu o nesposobnosti post-komunističkih vlasti na tlu bivše Jugoslavije da uspostave elementarne pretpostavke za funkcionisanje građanske države.

Na kraju, moram da kažem da bi me bilo sramota ne kao Srbina, već kao liberalno nastrojenog intelektualca da podržavam ovo očigledno pravno nasilje nad realnim odnosima na nivou crnogorskog društva. Mnogi će na to upućivati na mudrost Mila Đukanovića koja se sastoji u tome što je Crnu Goru uveo u NATO i time je približio ulasku u EU. Moj odgovor na to je upućivanje na Hrvatsku kao članicu EU u kojoj je nedavno Milorad Pupovac, kao krajnje umereni političar, izjavio da „živi u zemlji mržnje i nasilja“. Nastranu to što su lideri najmoćnijih evropskih država novo proširivanje EU projektovali u daleku i neizvesnu budućnost.

Autor je filozof