Zaustavite narušavanje istorijskog urbanog pejzaža Beograda 1

Foto: FoNet/ Ognjen Stevanović

Apelujemo na nadležna ministarstva, Grad Beograd kao i na republičke i gradske ustanove odgovorne za zaštitu nasleđa i urbanizam, da hitnim postupcima spreče dalje korake na izgradnji gondole koja treba da poveže Beogradsku tvrđavu i Ušće, i zaustave dalje neadekvatne promene istorijskog jezgra Beograda, koje predstavljaju očevidna kršenja međunarodnih standarda, principa i vrednosti očuvanja nasleđa.

Podvlačimo da Ustav Republike Srbije i Zakon o zaštiti kulturnih dobara garantuju građanima Srbije pravo na kulturu i kulturno nasleđe kao javno dobro, a brojne međunarodne i evropske konvencije ratifikovane od strane Republike Srbije definišu stručne standarde i političke obaveze nadležnim institucijama i vlastima u Srbiji.

Sa tim u vezi, zaprepašćeni smo mogućnošću da se deo Beogradske tvrđave, koja je sa pravom zaštićena kao nepokretno kulturno dobro od izuzetnog značaja za Republiku Srbiju, na najgrublji način devastira i devalorizuje predviđenom izgradnjom kilometar dugačke gondole. Beogradska tvrđava, kao ključna istorijska i kulturna tačka za razumevanje različitih civilizacija i razvoja Beograda, mora biti očuvana u svojoj celosti, uključujući i vizure na ovo kulturno dobro. Smatramo da je njeno celovito očuvanje – koje garantuju Zakon o zaštiti kulturnih dobara Republike Srbije, Plan detaljne regulacije građevinskog područja sedišta jedinica lokalne samouprave – Grad Beograda celine I-XIX, brojne međunarodne i evropske konvencije, kao i stručni i naučni standardi – od nespornog značaja za očuvanje istorijskih slojeva, specifičnosti i identiteta Beograda i Srbije. Svaka intervencija ovog tipa značila bi nepovratni i nenadoknadivi gubitak za sadašnje i buduće građane Beograda, Srbije, Evrope i sveta.

Ovim projektom, ne samo da bi se ugrozilo mesto Srbije kao punopravnog člana međunarodnih i evropskih organizacija i strukovnih udruženja u oblasti kulturnog nasleđa, već bi se nepovratno ugrozili strateški međunarodni projekti koje Srbija realizuje u oblasti zaštite kulturnog i prirodnog nasleđa. Među ovim projektima su i kandidatura Beograda za Zelenu prestonicu Evrope kao i transnacionalna nominacija „Granice Rimskog carstva – Srbija“ na UNESKO Listu svetske baštine, koja je u izradi od 2015. U okviru tog projekta je predviđeno da Beogradska tvrđava sa rimskim kastrumom bude jedan od ključnih lokaliteta nominacije za Listu svetske baštine. Uspešan ishod ovih nominacija bi povećao vidljivost prestonice Srbije u međunarodnim okvirima, stavio je na mapu kulturnog turizma čuvajući specifičnosti i istorijske slojeve Beograda, i doprineo pozitivnijoj slici Srbije i Beograda u međunarodnim okvirima.

Plan izgradnje gondole, kao i brojna rušenja zaštićenih spomenika kulture i neadekvatne promene istorijskog urbanog pejzaža Beograda, čine upravo suprotno. Beograd, rušen toliko puta u ratovima, nije zaslužio da bude uništavan u savremenom trenutku zbog nestručnih i neadekvatnih intervencija i investicija u najužem urbanom jezgru grada, koje narušavaju pravo na nasleđe kao opšte dobro svih građana.

Stoga je neshvatljivo da su službe zaštite mogle da izdaju potrebne dozvole za ovaj i slične projekte u direktnoj suprotnosti sa međunarodnim stručnim standardima. Kada se radi o razvojnim investicijama koje imaju tako dalekosežne posledice na integritet i autentičnost spomenika kulture od izuzetnog značaja za Srbiju i grad Beograd, neshvatljivo je da odluke vezane za takve investicije, nisu podlegnute rigoroznim studijama, javnim raspravama i punom uključivanju stručne javnosti kao i građana kojima je Beogradska tvrđava omiljeno sastajalište i šetalište.

Hitno apelujemo na Skupštinu Republike Srbije i nadležne skupštinske odbore, na nadležna Ministarstva, na čelu sa Ministarstvom kulture i informisanja Republike Srbije, na nadležne ustanove zaštite kulturnog nasleđa, na čelu sa Republičkim zavodom za zaštitu spomenika kulture, i nadležnu lokalnu upravu, Grad Beograd, da postupajući u skladu sa najvišim stručnim standardima i u skladu sa zakonskom odgovornošću za javna dobra nad kojima im je povereno upravljanje, zaustave plan izgradnje gondole, koji bi doveo do nepovratnog narušavanja integriteta, autentičnosti, izgleda i vizura Beogradske tvrđave, najvažnijeg spomenika kulture koji glavni grad Srbije baštini. Pozivamo sve nadležne institucije, lokalne i državne vlasti, da se u budućim intervencijama u istorijska gradska jezgra gradova širom Srbije, skrupulozno primenjuju stručni, međunarodno prihvaćeni standardi kada su u pitanju zaštićeni spomenici kulture i prirode.

Inicijatori i institucionalni potpisnici peticije:

Evropa Nostra Srbija, nacionalni predstavnik Evropa Nostre, najveće evropske mreže za zaštitu i očuvanje nasleđa

Društvo konzervatora Srbije, nacionalno strukovno udruženje koje okuplja stručnjake i naučnike iz različitih oblasti zaštite kulturnog i prirodnog nasleđa

Nacionalni komitet IKOMOS Srbija, nacionalni predstavnik Međunarodnog saveta za spomenike kulture, najrelevantnije međunarodne strukovne organizacije za zaštitu spomenika kulture

Nacionalni komitet IKOM Srbija, nacionalni predstavnik Međunarodnog saveta za muzeja, najrelevantnije međunarodne muzejske asocijacije

Institut za studije Podunavlja, Beograd

Centar za teorijsku arheologiju, Filozofski fakultet, Beogradski univerzitet

UNESKO Katedra za kulturnu politiku i menadžment, Univerziteta umetnosti u Beogradu

Ministarstvo prostora, Beograd

Balkanska muzejska mreža, mreža muzejskih ustanova regiona Jugoistočne Evrope

Mreža za nasleđe Jugoistočne Evrope, mreža udruženja civilnog društva koje se bave očuvanjem kulturnog i prirodnog nasleđa

Individualni potpisnici:

Arh. Bojan Kovačević, predsednik Akademije arhitekture

Prof. dr Mileta Prodanović, Rektor Univerziteta umetnosti u Beogradu, profesor Fakulteta likovnih umetnosti

Nastavnici i saradnici Odeljenja za arheologiju, Filozofskog fakulteta u Beogradu:

prof. dr Vesna Dimitrijević