Koliko je režim skupa stvar (2)

Koliko režim može da košta državu i društvo, u kojoj meri ume da bude bezobziran i bahat, da se enormno bogati dok osiromašuje državu i društvo i prodaje ih u bescenje, jasno pokazuje primer kralja Aleksandra Karađorđevića i njegove diktature.

To i takvo „arčenje državnih para“, te i takve transakcije „koje su duboko zadirale u narodne tekovine“, ti i takvi troškovi reprezentacije kojima materijalne vrednosti „iz narodne imovine prelaze u kraljevu ličnu“, to i takvo, kraljevsko „stvaranje povlašćenih ekonomija, pribiranje prihoda za svoj račun, prebacivanje rashoda na račun države“ i tako dalje i slično tome što je i kako je činio diktator Aleksandar u kraljevini, liči na to kako i danas vlast u Srbiji, pod režimom jednog drugog Aleksandra, nominalno u republici, stiče za sebe i svoje, a rasipa od opšteg dobra i njegovih prosjaka i sinova.

Pre nekoliko dana izdavačka kuća Mostart iz Zemuna objavila je, posle prvog, Prosvetinog izdanja iz 1952. godine, drugo srpsko izdanje izvanredne knjige Svetozara Pribićevića „Diktatura kralja Aleksandra“, u istom prevodu Andre Milosavljevića. Knjiga je 1990. izašla i u Zagrebu, u izdanju Globusa. Napisana je na francuskom jeziku i objavljena 1933. u Francuskoj, dakle, godinu dana pre ubistva Aleksandra Karađorđevića u Marseju, usred njegove pogubne vladavine. Napisao ju je zagovornik i ideolog stvaranja jugoslovenske države, jedan od najboljih istoričara i političara srpsko-hrvatskih odnosa, politički emigrant, progonjen od Aleksandrove diktature, jedno vreme i sužanj u njoj, a od te robije i teški bolesnik, koji će, dakle od posledica diktatorske torture, i umreti u izgnanstvu. Ako tražite preporuku za lektiru, evo je: Pribićevićeva sjajna knjiga! Bez nje se ne može razumeti izmetnuta, nepravedna priroda monarhističkog režima u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, potom Kraljevini Jugoslaviji, i nužnost njegovog kraha, kao što se ne može shvatiti nužnost hrvatsko-srpskog odnosa i lakoća njegove političke zloupotrebe sa smrtnim ishodima.

Kralj Aleksandar Karađorđević pljačkao je državu kao retko ko u tadašnjoj Evropi. Načini na koje je, sa svojom dvorskom klikom, državnu i narodnu svojinu talio u lično i privatno vlasništvo, podsećaju neretko na marifetluke Grupe TNT, s tom razlikom što je ova grupa sastavljena od deklasiranih građana, a ne od prinčeva i dvorskih dama, i što jedva krpi kraj s krajem, a dvor Karađorđevića živi krezovski; i razlika je još u tome što grupa TNT postoji u imaginarnom NJujorku, u jednom komičnom stripu, a dinastija Karađorđevića, sa svojim predstavnikom diktatorom Aleksandrom, u beogradskoj stvarnosti jugoslovenske monarhije.

Iz onoga što saznajemo od Pribićevićeve knjige, ali i iz drugih izvora o diktaturi kralja Aleksandra, shvatamo tek u kolikoj je meri izvanredni komediograf Nušić, u stvari, politički bio benigni pisac, i možemo samo žaliti što je jedan Milutin Bojić, pisac najbolje građanske drame napisane na srpskom jeziku, umro tako mlad. Kad su nam predočeni svi vidovi Aleksandrovog potkradanja države, postaje nam potpuno jasno zašto je, za vakta ovog kralja i njegove diktature, Miroslav Krleža napisao: „Kod nas, u našoj nesretnoj zemlji, ne će biti reda tako dugo, dok se dvadesetak tipova ne zanjiše na terazijskim vješalima, kao na kakvoj Brueghelovoj slici.“

Odlična je, kažem, i za sve nas koji govorimo ovim srpskim, bosanskim, crnogorskim i hrvatskim jezikom obavezna lektira, ta Pribićevićeva knjiga koja politički, ekonomski i pravno skenira diktaturu kralja Aleksandra kao zaštićeni lopovluk, u kojem kadija i tuži i sudi, a koja se, posle i razbijanja i raspada Jugoslavije i socijalizma (oba su procesa bila na snazi i na glasu), obnovila po južnoslovenskim vilajetima i mahalama, županijama i srezovima, i, dakako, po republikama, u kojima vladaju sad karađorđevićevski nacionalističke elite srpske, bošnjačke, hrvatske i crnogorske. Ipak, citirane sintagme u prvom pasusu ovog teksta nisu iz pomenute knjige, nego iz jednog drugog, takođe izvanrednog, pouzdanog i obavezujućeg izvora o rečenoj diktaturi. NJegov je autor čuveni predratni ekonomista, a potom i u SFRJ profesor univerziteta, dr Milan Bartoš. Reč je o nekoliko njegovih članaka koji su, pre sedamdeset dve godine, objavljivani u „Glasu“, pod naslovom „Monarhija i novac“, a pod tim naslovom ubrzo i kao brošura. Danas se mogu naći u PDF-u na internetu. Tih 45 stranica preporučujem kao uvod u lektiru Pribićevićeve testamentarne knjige.

A kako je nekadašnji jugoslovenski zavodnik diktature Aleksandar Karađorđević, taj svesrpski Broj Jedan, krao od naroda i države, i kakva je – taj praunuk dičnog Karađorđa, sin slavnog oca Petra i brat savršenog princa Đorđa, buntovnika i bonvivana, koji se odrekao prestola da bude zatim zatočnik Aleksandrov u psihijatrijskoj tamnici – kakva je, velim, taj Aleksandar kraljevska protuva bio, o tome, iz Bartoševih primera, sledeće nedelje.