Nemačka: Puno lakše do dvojnog državljanstva – čak i studentima

No, kada se radi o naturalizaciji, dakle dodeljivanju državljanstva strancima, Nemačka je među posljednjima u Evropi.

Dok je, na primer, 2021. u Švedskoj na 100 stranaca dodeljeno 10 državljanstava, a u Holandiji 5,4, u Nemačkoj je prošle godine ta kvota iznosila 1,2 odsto.

Razlog tome leži pre svega u nekim vrlo restriktivnim uslovima koje treba ispuniti da bi se državljanstvo dobilo.

Nedavno je vladajuća koalicija Socijaldemokrata, Zelenih i Liberala predstavila u saveznom parlamentu Bundestagu predlog novog Zakona o državljanstvu kojim bi se sadašnji strogi uslovi promenili.

Dvostruko državljanstvo kao pravo

Najveća je prepreka dosada bila odredba po kojoj se generalno inzistira na načelu jednog državljanstva, kaže Julie Schäfer, odvjetnica specijalizirana za pravo o strancima u kancelariji Schlun & Elven z Kölna. „Ono što prije svega potomke nekadašnjih gastarbajtera, recimo iz Turske ili zemalja zapadnog Balkana, sprečava u dobijanju njemačkog državljanstva je zahtjev da se odreknu ranijeg. Njemačka je jedna od rijetkih zapadnih zemalja koje još na tome inzistiraju“, naglašava Schäfer.

Nacrtom novog zakona se predviđa da odricanje prethodnog državljanstva više nije uvijet za stjecanje njemačkog, te se istovremeno skraćuje vrijeme nužnog neprekidnog legalnog boravka u zemlji sa osam na pet godina – kao što je to već slučaj u većini europskih zemalja, objašnjava njemačka odvjetnica.

Pri tome je vrlo važno da bi se novim zakonom uvela neka vrsta automatizma: „Dvostruko državljanstvo je formulirano kao načelno pravo. To znači da kada su ispunjeni drugi uvjeti, nadležne službe moraju naturalizirati podnositelja zahtjeva, one tu nemaju više nekog manevarskog prostora“, naglašava Schäfer.

Sadašnji zakon dvostuko državljanstvo predviđa samo kao iznimku od pravila. To je prije svega rezervirano za građane Europske unije – oni bez problema mogu imati dva državljanstva. A, nakon poduže procedure, ono se dodjeljuje i onima koji dolaze iz zemalja koje svoje građane ne otpuštaju iz državljanstva – ili zato jer ne žele, ili zato jer to tamo uopće zakonski nije predviđeno. Takve su zemlje primjerice Sirija, Južna Afrika, Afganistan, Alžir ili Iran.

Zakon star više od 100 godina

Aktualne odredbe u Zakonu o državljanstvu većim delom potieču još od Zakona o pripadnosti carstvu i državi iz 1913. godine, koji je u posleratnoj Nemačkoj naprosto preuzet.

Tek 2000. je iz naziva zakona izbačena reč „carski“.

Taj zakon počiva na načelu porekla i nacionalne homogenosti (Volksnation): ko je nemački državljan, dakle Nemac, ne može istovremeno biti i nešto drugo.

Kao razlog se navodilo da građanin može biti veran samo jednoj državi.

Taj argument protiv dvostrukog državljanstava i danas koriste protivnici reforme.

Oni tvrde da dvojno državljanstvo dovodi do unutrašnjeg konflika oko lojalnosti i da se ljudi koji žele njemačko državljanstvo trebaju jasno opredeliti.

Kažu da nemačko državljanstvo ima posebno značenje i simboliku i strahuju da bi pretjerano velikodušna politika dvojnog državljanstva mogla dovesti do toga da ljudi stiču državljanstvo iz čisto praktičnih razloga, bez ikakve stvarne veze naspram Nemačke.

Osim toga se boje da bi se osoba s dva državljanstva mogla, kako joj kada zatreba, mogla nemačkim zakonima izmicati pozivajući se na svoj dre drugo državljastvo i status stranca.

Za advokaticu Džuli Šafer su to zastarela uverenja „koja se u poslednjih 100 godina nisu puno promenila.

Osim toga, naglašava ona, „već i sada je u Nemačkoj – jednako kao i u drugim evropskim državama – praksa da se osobe s dva državljanstva koje žive u zemlji tretiraju kao Nemci.

To znači da ne postoji mogućnost da si neko izabere iz oba sveta samo ono što mu odgovara.“

Ekonomski i politički razlozi

Cilj reforme Zakona o državljanstvu je s jedne strane da Nemačka postane privlačnija useljenička zemlja za kvalifikovane radnike.

Tu se zemlja nalazi u oštroj konkurenciji s drugim evropskim zemljama, poput Francuske, Holandije ili Švedske, koje imaju blaže kriterijume i manje prepreka za dolazak kvalifikovane radne snage iz inostranstva.

Istovremeno se uvidelo da je moderna i otvorena useljenička i integracijska politika ključna za društvenu koheziju u Nemačkoj.

Ostali uslovi

Za dobijanje nemačkog državljanstva postoje osim potrebne dužine legalnog boravka u zemlji i drugi uslovi.

Jedan od njih, koji i u novom predlogu ostaje nepromijenjen, je da osoba ne sme biti pravosnažno krivično osuđena.

Osim toga bi i nadalje bilo potrebno imati potvrdu o poznavanju nemačkog jezika, s time da bi se dosada potrebna napredna razina C1 smanjila na jednostavniju razinu B1, a predviđeni su i izuzeci za posebne slučajeve, kada bi bila dovoljna samo sposobnost najnužnije komunikacije.

Jednako tako se i nadalje propisuje obaveza polaganja tzv. testa za naturalizaciju kojim se pokazuje poznavanje nekih osnovnih informacija o Nemačkoj.

Dobijanje dvostrukog državljanstva bi trebalo biti olakšano stranim studentima: ukoliko odmah nakon studija nađu posao i počnu raditi, vreme studija bi im se priznavalo kao vreme provedeno u Njemačkoj i uračunalo u potrebnih pet godina boravka pre mogućnosti postavljanja zahteva.

Predlog novog Zakona o državljanstvu vladajuća je koalicija predstavila krajem maja u Bundestagu.

Očekuje se da će u redovnu zakonodavnu proceduru predlog biti upućen tokom jeseni.