Sofokle: „Antigona“

Sofokle je učestvovao u javnom životu Atine kao kultni sveštenik atinskog božanstva zdravlja Asklepija i važio je za nekoga koga su muze obdarile harmoničnim svojstvima.

Od njegovih 100 tragedija, samo je sedam sačuvano i izvođeno od 468. (i posthumno 401) – Ajant, <I>Antigona<I>, Trahinjanke, Kralj Edip, Elektra, Filoktet i Edip na Kolonu. Umro je 406/405. u Atini.

Građanski rat je upravo okončan. Nakon što su se Eteokle i Polinik, sinovi Edipovi, u borbi za moć uzajamno poubijali, Kreont je zaposeo tron. Dvosmislenost istorije je i novoj vlasti neugodna i zagonetna.

Da bi sebi pribavio važnost Kreont izdaje zakon po kome se jedan od braće sme sahraniti, drugi ne. Kreontova politička sudbina vezana je sa važenjem tog zakona. Antigona taj zakon dezavuiše time što će proteranog brata dva puta sahraniti. Što ona time, u ime višeg, nepisanog zakona, rizikuje sopstvenu smrt, to su Kreontovi zakoni i sankcije pred njom nerelevantniji.

Pitanje kada i pod kojim uslovima zakoni imaju važenje, Antigona postavlja na radikalan način.

Ono seže u srž slobode i odgovornosti. Poredak koji Kreont po svaku cenu želi da očuva, neće nadživeti Antigoninu smrt. Šta zapravo pokreće Antigonu: neuvažavanje zakona kao politička provokacija? Feministički akt otpora protiv vlasti muškarca?

Delanje iz čiste ljubavi prema svome bratu? Poštovanje arhaičnog religioznog zakona koji nalaže da mrtve treba sahraniti? Jednoznačan odgovor na ova pitanja ne postoji – o tome se ukrštaju koplja u diskusiji teatrologa i teoretičara književnosti od 442. pre Hrista, odnosno od kad je ova drama praizvedena.

Tekst u prevodu Kurta Štajmana sa starogrčkog didaktički su pripremili komentarima i napomenama Mario Lajs i Nensi Heniš u (nedavno objavljenoj) knjizi Sofokle: Antigona (Reklamova predavanja književnosti: predmetna analiza) kod jednog od najpoznatijih nemačkih izdavača Reclam.

Kroz minuciozni tehnički aparat analizirana je i komentarisana struktura teksta, nakon čega sledi jedan odeljak o životu i delu autora, i veći segment o grčkoj tragediji generalno, a potom i dva odeljka o istoriji motiva, njegovoj mitološkoj pozadini i recepciji same tragedije, a što sve zaokružuje internacionalni bibliografski pregled.

Reč je o uzorno editovanom tekstu i formuli kojom je ova univerzalna biblioteka, svojim komentarima i dokumentacijom o književnim delima, postala ugaoni kamen u didaktičkom prilazu književnosti.