Pravni lavirint koji je nastao kada je KBC banka svoja potraživanja prema građanima po osnovu kredita prodala Sosijete ženeral banci, uzbunio je njene klijente, nakon što su shvatili da su svi njihovi lični i finansijski podaci prebačeni u Sosijete iako ih o tome niko nije pitao. Ali, iako deluje nemoguće da je bankama dozvoljeno da podatke o klijentima, bez njihove dozvole, daju jedna drugoj, ispostavlja se da je – bar kada se radi o propisima kojima se štite podaci o ličnosti – zakon baš tu moć bankama dao. Jedino pitanje o kojem još ne postoji saglasnost je da li je time ipak prekršena bankarska tajna, ili nije ni to?
Naime, kada se belgijska KBC grupa povlačila sa ovog tržišta, ona je svoju banku u Srbiji prodala mobilnom operateru Telenor, dok je svoje dotadašnje klijente „prebacila“ Sosijete ženeral banci. To „prebacivanje“ je urađeno ustupanjem ugovora kada su klijenti bili preduzetnici i firme, odnosno ustupanjem potraživanja kada su klijenti bili građani. I preduzetnike i firme KBC je pitala da se saglase sa tim poslom i da pismeno pristanu da njihovi ugovori i podaci budu dati Sosijeteu, ali nije smatrala za potrebno da tu istu dozvolu traži i od građana. Njih je prosto „dala“ drugoj banci i onda ih samo obavestila o tome šta je uradila.
Međutim, upravo to je njoj zakon i dozvolio.
Kako za Danas kažu u kabinetu poverenika za zaštitu podataka o ličnosti Rodoljuba Šabića, da bi davanje podataka o ličnosti građana drugoj banci bilo dozvoljeno, potrebno je da za to postoji ili valjan pravni osnov ili pristanak lica čiji se podaci šalju.
– U konkretnoj situaciji, ustupanje potraživanja je regulisano članom 39 Zakona o zaštiti korisnika finansijskih usluga, kojim je propisano da banka potraživanje može ustupiti samo jednoj banci, da je dužna da obavesti korisnika o ustupanju potraživanja kao i da korisnik zadržava sva prava koja su ugovorena. Sa stanovišta Zakona o zaštiti podataka o ličnosti, citirani član predstavlja valjan pravni osnov za dostavljanje podataka o ličnosti korisnika kredita banci kojoj se potraživanje ustupa, te za takvu obradu podataka o ličnosti nije potreban pristanak tog fizičkog lica, već je dovoljno da ga banka o tome obavesti – kažu u kabinetu poverenika.
Kako dodaju, tom prilikom su banke dužne da poštuju odredbe Zakona o zaštiti podataka o ličnosti, „a naročito u pogledu svrhe u koju se podaci obrađuju (ustupanje potraživanja), vrste i obima podataka koji se prenose (moraju biti srazmerni i podobni za ostvarivanje svrhe) i njihove zaštite od gubitka, uništenja, nedopuštenog pristupa, promene, objavljivanja i svake druge zloupotrebe“.
S druge strane, pitanje da li je prekršena bankarska tajna ostaje bez jasnog odgovora.
U Narodnoj banci Srbije za Danas kažu da prema odredbama Zakona o bankama, banka može podatke o klijentu, koji se smatraju bankarskom tajnom, saopštiti trećim licima samo uz pismeno odobrenje tog klijenta.
„KBC banka je podatke o klijentima, a koje je ustupila Sosijete ženeralu, mogla saopštiti samo uz pismeno odobrenje tih klijenata, dato u samom ugovoru o kreditu ili nekom drugom ugovoru klijenta sa bankom, odnosno u posebnoj formi“, navode u NBS, bez ulaženja u analizu da li su ti uslovi u ovom slučaju ispunjeni ili nisu.
Tu je i problem. KBC nije tražila saglasnost građana za davanje njihovih podataka Sosijeteu, ali je u same ugovore o kreditu unela odredbu po kojoj ima pravo da te podatke da svim trećim stranama sa kojima „ima zaključen ugovor kojim se reguliše postupanje sa poverljivim podacima“. Čini se da dve umešane banke aludiraju upravo na tu odredbu kada Sosijete za Danas kaže da je „preuzimanje kreditnih fajlova izvršeno uz poštovanje… ugovora, kojima su regulisani i uslovi pod kojima KBC banka može podatke o klijentima saopštiti trećim licima uključujući i Sosijete ženeral“. U Telenoru su slično odgovorili, navodeći da su za čitav posao dobili odobrenja NBS, Poverenika za zaštitu podataka o ličnosti i Komisije za zaštitu konkurencije, te da je sve urađeno pre nego što je Telenor uopšte i kupio KBC.
Međutim, advokat Vojin Biljić, koji zastupa klijente sa kreditima u KBC-u, kaže da navedena odredba ugovora nije dovoljna i da bi njome bilo obesmišljeno samo postojanje bankarske tajne i da bi ona bila izigrana, kada bi građani morali da je se unapred odreknu da bi dobili kredit.
– U tipskim ugovorima KBC banke navedeno je da lični podaci klijenata mogu biti dostupni trećim licima sa kojima banka ima zaključen ugovor kojim se reguliše postupanje sa poverljivim podacima. Dakle, sa kojima ima takav ugovor u trenutku odobravanja kredita, a ne sa kojima će imati takav ugovor. U svakom slučaju, iz ove odredbe proizilazi da se misli na eksterne konsultante banke koji se bave bazama podataka, na primer IT konsultante i slično – smatra Biljić.
Klijente niko nije pitao
Posebno je interesantno postojanje ugovora o prenosu poslovanja, o kome klijenti nisu obavešteni, kaže advokat Vojin Biljić i objašnjava da je reč o ugovoru koji su KBC i Sosijete potpisali prilikom „preuzimanja“ klijenata. „Takav ugovor bi mogao imati pravnu prirodu ugovora o ustupanju ugovora o kreditu, i ukoliko su podaci iz NBS tačni, uz taj ugovor bi klijenti KBC-a zaista postali klijenti Sosijetea. Problem je samo što ugovor o ustupanju ugovora moraju potpisati i ustupilac i prijemnik i klijent, dakle sve tri strane. Ako je NBS nekim slučajem znala da je došlo do ustupanja ugovora o kreditu bez saglasnosti druge ugovorne strane (korisnika kredita) i takvu transakciju dozvolila, onda je u pitanju ozbiljno narušavanje osnovnih ljudskih prava građana od strane države, koje može biti veoma štetno po istu tu državu u slučaju da pojedinačni predmeti u jednom trenutku dospeju pred međunarodne institucije“, tvrdi Biljić.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na Twitter nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
