Hipertireoza i hipotireoza

Tireoidni hormoni su od ogromnog značaja, jer utiču na metabolizam ugljenih hidrata, masti i proteina, na promet vode i elektrolita, na rast i razvoj skeleta, na rast i sazrevanje mozga. Kalcitonin je hormon koji luče tzv. parafolikularne ćelije i učestvuje u regulaciji nivoa kalcijuma u plazmi.

Dva osnovna poremećaja su: hipertireoza (povećana aktivnost štitaste žlezde) i hipotireoza (smanjena aktivnost štitaste žlezde). Hipertireoza je najčešće posledica Grejvs-Bazedovljeve bolesti – autoimunog oboljenja kod koga postoji produžena, nenormalna stimulacija štitaste žlezde antitelima. Cela žlezda je uvećana za dva do tri puta, povećan je broj ćelija u žlezdi i one luče od pet do 15 puta više hormona nego normalno. Hipertireoza ponekad nastaje i zbog tumora (adenom) koji se razvija u tkivu žlezde i luči velike količine tireoidnih hormona. Višak tireoidnih hormona će uzrokovati ubrzan srčani rad, nepodnošenje toplote, pojačano znojenje, gubitak telesne težine uz pojačan apetit, nervozu, umor, iskolačene očne jabučice, periferne otoke, grčeve u mišićima, tremor ruku, poremećaje menstrualnog ciklusa kod žena.

Dijagnoza oboljenja se postavlja na osnovu kliničke slike, merenja koncentracije hormona u plazmi, scintigrafije. Hipertireoidizam se leči: hirurškim putem ili farmakološkim merama (radioaktivni jod, lekovi koji smanjuju sintezu hormona štitaste žlezde, beta-blokirajući agensi).

Hipotireoidizam – nedostatak tireoidnih hormona, kod odraslih se stručno zove miksedem, a kod dece – kretenizam. Kao i hipertireoza, i hipotireodizam najčešće nastaje zbog autoimunih procesa protiv tkiva tireoidne žlezde, ali ovi procesi ne stimulišu, već razaraju njeno tkivo. Većina ovih pacijenata je prvobitno imala zapaljenje štitaste žlezde (tireoiditis). Kao posledica upale dolazi do progresivnog propadanja i fibroziranja tkiva žlezde, što na kraju dovodi do smanjenja i prestanka lučenja hormona. Ostali uzroci hipotireoze su: urođeni nedostatak štitaste žlezde, nedostatak hormona hipofize i hipotalamusa, nedostatak joda u hrani i vodi (endemska struma). Simptomi su: nepodnošenje hladnoće, suva koža koja se peruta, promuklost, bolni grčevi u mišićima, povećanje telesne težine, zatvor, smanjeno znojenje, usporeni pokreti, otoci, usporen rad srca, pospanost, umor. Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničke slike, sniženih nivoa T3 i T4 u plazmi, a povišenog nivoa TSH, sniženog vezivanja 131Ð u štitastoj žlezdi. U terapiji se primenjuje L-tiroksin.