Bojan Munjin: Junak našeg doba

U životu i u pozorištu, bar kako je to tvrdio Turgenjev, postoje dve vrste ljudi: ili si Hamlet ili Don Kihot. Svu njihovu braću i sestre, zvali se oni Aristotel, Petar Veliki, Jovanka Orleanka, Nikola Tesla i mnogi drugi, mi smo poznavali i divili smo im se. U ovo novo vreme, kako bi tužno rekao Dis, na visoko su se podigli sutereni i mi danas više ne možemo sa sigurnošću da kažemo ko su naši uzori.

S obzirom da Jugoslovenski pozorišni festival Bez prevoda u Užicu sve ove godine pokušava da osluškuje život i na pozorišnim daskama i u stvarnosti, želeli smo ovogodišnjim izborom predstava da tematizujemo to osećanje današnje civilizacije, koja, uz gomilu iluzornih nadanja, površnih atrakcija i lažnih idola, traži ali ne pronalazi svoje prave vrednosti.

Pozorište svako osećanje vremena čuva u svojim njedrima pa tako i ovu današnju masovnu ljudsku zbunjenost, strepnju i nesređenost pokazuje svetu, u meri svoje estetske snage i društvene zabrinutosti.

Zato slogan našeg ovogodišnjeg pozorišnog okupljanja glasi Ko je junak našeg doba? I zato smo u izboru predstava, među sijaset ponuđenih na raznim stranama naše regije, birali one koje se po našem mišljenju hrabro i uspešno bave ovom prvorazrednom i odsudnom dilemom našeg vremena.

Zato Nečista krv beogradskog Narodnog pozorišta, koju smo pozvali na festival, prema romanu Bore Stankovića i u režiji Milana Neškovića, ne bavi se tek starim Vranjem i njegovim patrijarhalnim odnosima, nego naslućuje naše vreme, u kojem se tako antijunački rasprodaje sve što vredi, da bi se pošto poto držala glava iznad vode.

Zato Lorencačo beogradskog Jugoslovenskog dramskog pozorišta, prema tekstu Alfreda de Misea i u režiji Borisa Liješevića, nije samo priča o borbi klanova u Firenci u vreme renesanse nego je to današnji pogled na jednog dečaka tiranoubicu, koji je želio da dobije svoje mesto u istoriji a izgubio je sve.

Predstava Kavkaski krug kredom sarajevskog Narodnog pozorišta, prema komadu Bertolda Brehta i u režiji Paola Mađelija, govori opet o tome kako su prevrati, revolucije, vojskovođe i njihove velike ideje, uz milione mrtvih, samo slama koja brzo gori i jedino što čoveku ostaje – možda je to jedino vredno – jeste da se izbori za očuvanje života onih koji se tek rađaju.

Iz Zagreba dolazi predstava Blu Mun, prema romanu Damira Karakaša i u režiji Borisa Liješevića, koja govori o našoj generaciji 1980-ih koja je verovala da je rokenrol drugo ime za bratstvo i jedinstvo a onda je rat pomeo sve njihove snove i jedne bacio u bratoubilačke rovove a druge lišio njihovog imena, identiteta i dostojanstva.

JDP-ov Vrat od stakla, prema komadu Biljane Srbljanović i u režiji Jagoša Markovića, tegobna je rekapitulacija socijalističkog doba do današnjeg dana, koje je Borislav Pekić tako setno nazvao vremenom koje su pojeli skakavci, a današnji njegovi junaci ostali su na pustoj ledini svojih izjalovljenih nadanja.

Četiri decenije nakon onog slavnog filma Emira Kusturice, iz Kamernog teatra 55 u Sarajevu dolazi predstava Sjećaš li se Doli Bel, u režiji Kokana Mladenovića, u kojoj su danas centralne figure na sceni – koferi, sa kojima balkanski nesretnici, bez iluzija i nade napuštaju mesto na kojem su pre ratova i krvi, verovali da jesu junaci ali nakon njih su definitivno odustali to da budu.

Konačno, Molijerov Tartif novosadskog Srpskog narodnog pozorišta i Narodnog pozorišta iz Sombora u režiji Igora Vuka Torbice, prava je slika našeg vremena u koji su se, umesto junaka, ušunjali foliranti svih fela i koje, kako je zapazio jedan pozorišni kritičar, pronalazimo svuda: na televiziji, u novinama, u našim domovima i životima, sve praznijim od suštinski bitnog sadržaja.

Zato na ovogodišnjem užičkom pozorišnom festivalu želimo preko umetnosti, dobrih predstava, velikih režisera i sjajnih glumaca, da prikažemo današnje stvari onakve kakve jesu; jadni proizvod stvarnosti o kojem je govorio Šiler, ne zato da bismo dalje hranili bezvoljnost i apatiju, nego zato da bi se prisetili da postoje i druge vrednosti i bezimeni heroji među nama koji su te vrednosti spremni podržati. Nadamo se da je ovakva ideja dostojna pozorišnog Užica i njegovih gostiju.

Autor je novinar i pozorišni kritičar