Pionir fotografije u boji

Ali one istovremeno dokumentuju kako su u određenom trenutku istorije izgledale moda, arhitektura i tehnologija. Ko želi da oseti duh života 1940-ih, 50-ih i 60-ih godina u Americi, najbolje će to moći preko fotografija velikog umetnika i fotografa Saula Lajtera.

Saul Lajter je rođen 1923. u Pitsburgu u američko-jevrejskoj porodici. Kao 23-godišnjak je 1940. iz Pitsburga došao u metropolu kakav je bio Njujork. Pobegao je od strogog jevrejskog ritualnog života, od svog oca koji je želeo da sin postane rabin. Umesto za religiju, Saul se zainteresovao za umetnost. U javnim bibliotekama je studirao opštu istoriju umetnosti, razvivši posebno interesovanje za japansku kaligrafiju, peruanske tekstile i umetnost tantre. Još kao tinejdžer je počeo da slika – pasija koja će ga uz fotografiju pratiti čitavog života.

Do raskida sa porodicom došlo je 1946. Od tada je živeo u njujorškoj četvrti East Village sve do smrti, u istom stanu sa velikim prozorom i pogledom na mali vrt sa fontanom. U velikom gradu je Lajter otkrio fotografiju i od tada će ulice Njujorka postati scena i protagonist njegove umetnosti.

Lajterove fotografije prikazuju svakodnevne motive Njujorka: crvena svetla semafora, parom zamagljene izloge ili mokri asfalt ulica, muškarce koji puše. Ali njegove fotografije su više od žurnalističke dokumentarne akribije. One se pri pažljivijem posmatranju preobražavaju u mrtvu prirodu velegrada, u momente tišine u haotičnom vrtlogu ulica i zbivanja na njima. One su fascinantan spoj apstrakcije i opisa svakodnevnog života. Ove poetične fotografije čine da granice između fotografije i slikarstva iščezavaju, čemu doprinosi i kompozicija boja.

Lajter je najpre fotografisao u crno-beloj tehnici, ali je još 1940. počeo da eksperimentiše sa fotografijama u boji. Tada su fotografije u boji bile gotovo isključivo u službi reklama i imale nekakav vulgarni, merkantilni prizvuk.

Izložba Lajterovih slika i fotografija u Minhenu, posle izložbe u Hamburgu, pokazuje najrazličitije fasete njegovih dela – od crno-belih do fotografija u boji, crteža, slika i akt-fotografija, ali na prvom mestu fotografija zbivanja na ulici ili u žargonu rečeno: street photography. Posebnu celinu čini njegova modna fotografija. Čitavu jednu deceniju on je fotografisao za modne magazine.

Lajter voli kišobrane: tamna silueta prolaznika sa crvenim kišobranom je njegova gotovo ikonična fotografija. On voli kišobrane, cipele i nevreme, kišu, sneg i vejavice.

On voli odraze, reflekse svake vrste, paru na staklu i difuzne slike koje zamagljuju oštre profile i deluju kao prelaz apstraktnog u figurativno. Njega je interesovalo ono što nije bilo vidljivo. Lajterove fotografije ulica su jedinstveno svedočanstvo kako poetske fotografije prelaze u slikarstvo, u prava umetnička dela. Kao omaž velikom pioniru fotografije u boji objavljena je monografija koju su priredili Ingo Taubhorn i Brigitte Woischnik kod Kehrer Verlag, Heidelberg.