Tokom vikenda na mestu najstarijeg evropskog urbanog naselja, starog više od osam milenijuma, otvoren je Muzej Lepenski vir. Pre 40 godina, ovaj lokalitet otkrio je Dragoslav Srejović, a sve do pre nekoliko dana, neprocenjivo kulturno nasleđe čuvano je pod salonitom i drvenim gredama.
Rekonstrukciju u vrednosti od četiri miliona evra, finansirao je NIP, a dvojac arhitekata iz Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture, Siniša Temerinski i Marija Jovin obezbedili su ga providnim, polikarbonatnim krovom koji omogućava da prostor nalazišta bude zaklonjen, ali da se sačuva utisak prirodnog ambijenta. Ovih dana, završava se još samo „papirologija“ a muzej je spreman da otvori vrata prvim posetiocima.
– Uslova za javni prevoz do muzeja još nemamo i ne bih mogao da precizno kažem kada bi to moglo da se uredi, ali namera naravno da postoji. Najbliži grad je Donji Milanovac i kapaciteti tamošnjih prevoznika nisu dovoljni, a posetioci Lepenskog vira ne dolaze niti su dolazili samo iz Milanovca i Beograda, već sa svih strana pa bi u skladu sa time i trebalo razviti čitavu infrastrukturu, kako bi svi namernici nesmetano pristizali – za naš list govori punomoćnik Ministarstva za ekonomije i regionalni razvoj u Majdanpeku, Vladimir Nojković.
Tome u prilog govori i sve više pristajanja stranih kruzera u Donjem Milanovcu, čije se pristanište nalazi na 990. kilometru od Crnog mora, čiji se broj od 2006. svake godine značajno povećava. Taj grad postaje nezaobilazni „green stop“ putnika na kruzerima, za koje se organizuju i autobuske ture do arheološkog nalazišta Lepenski vir.
– Nalazište nije samo ponos jednog grada ili područja, pa čak ni samo Srbije, jer je Lepenski vir stecište evropske kulture i kulturnog nasleđa, kao najstarijeg urbanog naselja. Naravno, onog trenutka kada počnete da promovišete svoju kulturu i pozivate ljude da posećuju lokalitete, vi radite i na turističkim i ekonomskim aspektima i u tom smislu, Lepenski vir ima neprocenjivu vrednost – ističe Nojković.
Lepenski vir je jedno od najvećih i najznačajnijih arheoloških nalazišta i sedište jedne od najvažnijih i najsloženijih kultura praistorije, a svetski je poznat po naseljima i stambenim i sakralnim objektima koji su na tom prostoru izgrađeni u periodu od oko 6500. do 5500. godine pre naše ere, kao i po skulpturama iz 7. milenijuma pre nove ere, posvećenih liku boga Sunca.
Lepenski vir istraživan je kasnih 60-ih godina prošlog veka, kao deo velikih zaštitnih istraživanja povezanih sa gradnjom Đerdapske brane. Nije očekivano da se ispod malog neolitskog naselja pronađu pažljivo planirani objekti, grobovi koji ukazuju na posebne rituale, obilje predmeta od kosti, roga i kamena, kao i monumentalne kamene skulpture.
Dalja proučavanja pokazala su da Lepenski vir može da se smatra centrom specifične i dugotrajne mezolitske kulture, jedne od najsloženijih i najintrigantnijih evropskih kultura.
U središtu naselja nalazio se prostrani trg, koji je bio mesto obavljanja raznih rituala. Na osnovu oblika i proporcija staništa može se utvrditi da su graditelji Lepenskog vira raspolagali određenim matematičkim znanjima. Oko ognjišta su bile smeštene skulpture velikih oblutaka koji prikazuju ljudsku figuru na kojoj je prvobitno oblikovana samo glava. U kasnijoj fazi, skulpture dobijaju oblik ljudske figure i postaju pravi idoli. Na njima su najčešće modelovane ribolike ljudske glave, riba, jelen, a na nađenim predmetima su ugravirane zagonetne predstave: znaci slični koordinatnom sistemu, skice, slova, brojke, predeli.
Naravno, Lepenski vir je jedan u nizu arheoloških lokaliteta na takozvanoj, dunavskoj osi, među kojima bi trebalo pomenuti i Golubačku tvrđavu i nalazište u Vinči kojem se prilazi improvizovanim stepenicama, a eksponati stoje u starom vojnom kontejneru koji prokišnjava.
Donje Podunavlje u turističkom smislu ima veliki značaj i Ministarstvo ekonomije i regionalnog razvoja postupa po „master-planu“ odnosno, prema Nojkovićevim rečima, forsira projekte koji unapređuju ove oblasti.
Prema nezvaničnim informacijama, Golubačka tvrđava, sledeća je na spisku kulturnih prioriteta koje treba sačuvati, obnoviti ali i promovisati.
Rodonačelnik i Praroditeljka
Unikatne skulpture među kojima su Rodonačelnik, Praroditeljka, Adam, Vodena vila, Hronos i brojne druge, čuvaju se u Narodnom muzeju u Beogradu. Bile su izlagane u okviru stalne postavke Narodnog muzeja i na povremenim izložbama, uvek kao poseban doživljaj arheologije i umetnosti. Prema Nojkovićevim rečima, neki manji originali biće vraćeni u Lepenski vir dok će veći eksponati do daljnjeg biti čuvani u trezoru Narodnog muzeja, kako bi bili smešteni u najboljim uslovima. Shodno zakonu o kulturi i kulturnom nasleđu, eksponati će, kada za to bude uslova, biti premešteni u Lepenski vir.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na Twitter nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
