Borba protiv nasilja nad ženama – globalni zadatak

Globalna studija o ubistvima navodi podatak da od smrtonosnog nasilja bandi i ubistava vatrenim oružjem zbog kriminala godišnje umre više ljudi nego u svim konfliktima na svetu zajedno.

Latentno nasilje – koje predstavlja samo pretnju nasiljem (ne i sam čin nasilja), kao i ono konkretno, fizičko, ima rodnu dimenziju. Naime, 95% izvršilaca ubistava su muškarci protiv drugih muškaraca. S druge strane, polovina ženskih žrtava ubistava su poznavale svog ubicu ili bile sa njim u intimnom i partnerskom odnosu. Globalna studija o ubistvima tvrdi da su ubistva žena koja su izvršili njihovi intimni partneri retko spontana i nasumična. Naprotiv, ona predstavljaju ekstremni čin kojem prethodi kontinurano nasilje u različitim oblicima i koje najčešće počinje onim najmanje vidljivim i prepoznatim – psihičkim nasiljem prema ženama.

Najčešće korišćenu definiciju psihičkog nasilja daje Konvencija Saveta Evrope o sprečavanju i borbi protiv nasilja nad ženama i nasilja u porodici. Prema ovoj Konvenciji psihičko nаsilje je svаko nаmerno ponаšаnje koje prisilom ili pretnjаmа ozbiljno nаrušаvа psihički integritet druge osobe. Značajna karakteristika psihičkog nasilja je trajanje tokom dužeg vremenskog perioda, učestalost nasilnih obrazaca koji uključuju pojave kao što su verbаlnа аgresijа, pretnje, zаstrаšivаnje, kontrolа, izolacija od prijateljica i porodice, uznemirаvаnje ili progаnjаnje, uvrede, ponižаvаnje i klevetа. Nažalost, za mnoge muškarce, posebno mlade muškarce, neke od ovih pojava predstavljaju opšteprihvaćene obrasce ponašanja i dokazivanja sopstvene muškosti.

Poseban problem u identifikovanju i procesuiranju psihičkog nasilja predstavlja specifičan položaj žrtava koje pripadaju marginalizovanim ili posebno osetljivim grupama. Istraživanje OEBS-a o dobrobiti i bezbednosti ženana vodi podatak da je psihičkom nasilju od strane bilo kog partnera, a od petnaeste godine života, u Srbiji izloženo deset posto više žena koje pripadaju manjinskoj etničkoj zajednici, u odnosu na žene iz većinske populacije (55% naspram 43%). Izveštaji organizacija žena sa invaliditetom govore o svakodnevnici psihičkog zlostavljanja kojem su izložene žene sa invaliditetom u Srbiji: od omalovažavanja i vređanja, do uskraćivanja pomoći i lekova, držanja u izolaciji, kontroli i zastrašivanju.

Tokom proteklih 20 godina u Srbiji je donet niz zakona, protokola i strategija koje se bave sprečavanjem nasilja prema ženama, najčešće onog fizičkog. Međutim, upravo je pandemija Kovid-19 ukazala na niz problema u pristupu koji nasilje prema ženama rešava na nivou posledica, a ne uzroka. Još uvek nedostaju značajne promene obrazovnih programa, kao i sistemi podrške za žrtve psihičkog nasilja, posebno njegovih novih formi: digitalnog nasilja preko društvenih mreža.

Kako zaustaviti epidemiju nasilja prema ženama i devojčicama? Gde prekinuti krug nasilja koji počinje naizgled “dobronamernim” seksizmom, a završava femicidom?

Iza nas je obeležavanje Međunarodnog dana tolerancije (16. novembar), a ispred nas obeležavanje Međunarodnog dana borbe protiv nasilja prema ženama (25. novembar). Ova dva dana povezuju uzroke i posledice globalnog nasilja i agresije u kojem žive milioni žena i dece. Stoga je jedno od rešenja za efikasnu borbu protiv rodno zasnovanog nasilja protiv žena, bavljenje uzrocima nasilja koji leže u mržnji, nerazumevanju i netoleranciji prema drugom i drugačijem.