Ko je bio Lujo Davičo?

Iznenađujuća doza neznanja primetna je čak i kod umetnika koji se bave ovom umetničkom oblašću, jer su naprosto svi podaci o njemu šturi i teško dostupni. Kad sam bila učenica baletske škole pitala sam svoje profesore ko je bio čovek po kome naša škola nosi ime, ali sam uvek dobijala samo kratke odgovore – on je bio igrač u periodu pre Drugog svetskog rata, tokom kojeg je i poginuo.

I do nedavno, trideset godina kasnije, nismo saznali više od toga. Sada je ovog značajnog umetnika od tišine i zaborava otrgla autorka Saša Brajović, napisavši iscrpno dokumentovanu i potresnu biografiju o njegovom životu i delu. Knjiga nosi naslov Lujo Davičo, fragmenti života, a objavio ju je Clio.

Da bi osvetlila lik mladog umetnika Daviča, istoričarka umetnosti i redovna profesorka na Odeljenju za istoriju umetnosti Filozofskog fakulteta u Beogradu, Saša Brajović upušta se u studiozno istraživanje njegove porodične istorije, čime na početku knjige uvodi čitaoca u život i duh Beograda poslednjih godina 19. veka.

Naime, Lujo Davičo bio je potomak porodice Hajima Daviča, čoveka koji je bio poslovni saradnik kneza Mihaila, a njegovi sinovi i unuci bili su trgovci, posvećeni razvoju jevrejske zajednice u Srbiji.

Lujo je detinjstvo sa majkom i braćom proveo u Ženevi, gde je kasnije pohađao školu čuvenog Emila Žaka Dalkroza, švajcarskog kompozitora koji je razvio originalni sistem učenja muzike i plesa, i čija je učenica bila i Marija Maga Magazinović. Nakon povratka u Beograd, Davičo pohađa Prvu mušku gimnaziju, ali i postaje đak Magine Škole za ritmiku i plastiku, sa kojom je često nastupao. Vratio se u Švajcarsku, gde je nakon tri godine studija, 1930. diplomirao na Dalkrozovom Institutu.

Davičo je u Beogradu nastupao i kao samostalni umetnik, o čemu postoje svedočenja u tadašnjoj štampi.

Ti tekstovi ističu njegov talenat, osećajnost, lepotu tela i pokreta, a njegovi savremenici i saradnici svedoče da je bio tih i povučen umetnik, čvrstog karaktera i posebnog umetničkog senzibiliteta. To je vreme kad se u Beogradu razvija istinska avangardna plesna scena, skromna, ali kako svedoči, Rudolf fon Laban, čuveni nemački igrač i koreograf, prijatelj i saradnik Mage Magazinović, plesna scena na zavidno visokom nivou.

Tome su najviše doprineli upravo Magazinović i Davičo, kao direktni prenosioci novih tendencija u plesu i pozorištu, od Dalkroza i Rajnharta, do stila igre Isidore Dankan koja im je bila uzor. Oni su težili da pokretu vrate prirodnost i snagu, da ga oslobode čvrstih stega i mehanicističke napetosti svojstvene klasičnom baletu, i da ga obogate filozofskim, misaonim aspektom.

Ples je za ove umetnike više od zabave, više od telesne senzacije, tehnike i virtuoznosti. Ples je za njih komunikacija, društveni angažman, umetnička sloboda i inovativnost.

Davičo na novoosnovanoj Muzičkoj akademiji i u srednjoj MŠ Stanković, 1937. postaje profesor za ritmičku gimnastiku. Tu sarađuje sa Vojislavom Vučkovićem, kompozitorom i jednim od najistaknutijih predstavnika intelektualnog i umetničkog života Beograda. Sa Veselinom Maslešom i Pavlom Stefanovićem osnivaju hor Abrašević, koji je imao 80 članova, od kojih je više od 70 poginulo i stradalo tokom Drugog svetskog rata. Hor realizuje značajno delo Oj kuli! na muziku Josipa Slovenskog, za koje Davičo radi koreografiju.

U godinama pred izbijanje Drugog svetskog rata, Davičo se povezuje sa članovima Narodnog fronta i SKOJ. Predosećajući godine pakla i velikih stradanja, Davičo po sećanju Mirjane Kodžić kaže, “Vreme kao da se suzilo… gotovo da ne postoji, jer će nestati sloboda za nas Jevreje“.

Knjiga Saše Brajović potresno je svedočanstvo o stradanju jevrejske zajednice u Beogradu, svedočanstvo o mučkom istrebljenju, o zatiranju čitavih porodica u brojnim logorima. Davičo uspeva da napusti Beograd i ode u Crnu Goru, ali umesto da se pritaji i nekako dočeka kraj rata, on bira herojski otpor, sprovodi teroristički akt protiv grupe italijanskih fašista u Nikšiću tokom koga, ili neposredno posle njega, i sam strada.

U sećanje na Daviča postavljena je spomen-ploča na Prvoj beogradskoj gimnaziji, kao i na zgradi u kojoj je bio hotel Nikšić, u Nikšiću, a od 1960. baletska škola u Beogradu, koja je osnovana 1947, nosi njegovo ime. Danas škola ima tri odseka, pored odseka za Klasični balet tu su i odseci za Narodnu i Savremenu igru, koji neguje baš one umetničke postulate za koje se Davičo zalagao – slobodu, misaonost, inovativnost, kreativnost.

Na kraju, uz sve pohvale Saši Brajović za ovaj dragocen autorski poduhvat, ovom prilikom skrećemo pažnju na izuzetno važan doprinos IK Clio u oblasti umetničke igre.

Brojna su značajna izdanja koja je ova kuća objavila, koja su osvetlila kod nas, marginalizovanu umetničku oblast. Podsetićemo na knjige Balet, od igre do scenske umetnosti Milice Jovanović i U čast Trepsihori Milice Zajcev, kao i na Moderna tela Džulije Folks, koja nas vodi u doba američkog modernizma u plesu,.

Tu je i delo Suzan Au Balet i moderna igra izdato u saradnji sa Udruženjem baletskih umetnika Srbije, kao i neprocenjivo značajna autobiografija Marije Mage Nagazinović, Moj život, koja je osvetlila upravo taj značajni period rađanja modernizma u plesu u Srbiji.

Konačno, pred čitaocima je i knjiga o Luju Daviču, podjednako važna i kao istorijski dokument o jednom surovom vremenu, i kao priča o plemenitom, talentovanom i hrabrom umetniku, koji zaslužuje sećanje i poštovanje.