Kako se prenosi tuberkuloza i koji su njeni simptomi?

Prema podacima Svetske zdravstvene organizacije (SZO) iz 2019. godine, tuberkuloza (TB) i dalje predstavlja deveti po učestalosti uzrok smrti u svetu i vodeći uzrok smrti od jednog infektivnog agensa, učestaliji u odnosu na HIV/aIDS.

Tuberkuloza je zarazna bolest koju izaziva bakterija (bacil) tuberkuloze. Infekcija se prenosi vazduhom, izuzetno retko na drugi način.

Najvažniji izvor prenošenja infekcije su bolesnici sa plućnom tuberkulozom. Kada osoba sa nelečenom zaraznom tuberkulozom pluća kašlje, kija, smeje se ili govori, ona izbacuje u vazduh bacile zajedno sa kapljicama pljuvačke.

Ove veoma male čestice dugo lebde u vazduhu i do prenošenja infekcije dolazi kada druga osoba udahne zarazne kapljice sa bacilima tuberkuloze.

Ako osoba ima dobru otpornost organizma, infekcija sa udahnutim bacilima se savlada u začetku i do bolesti najčešće i ne dolazi.

Svega 10 odsto inficiranih osoba će se kasnije u toku života razboleti od tuberkuloze, a najčešći razlog je pad otpornosti organizma izazvan stresom, neurednim životom, neuhranjenošću, lošim uslovima života, alkoholizmom, nekom dugotrajnom bolešću, HIV infekcijom, itd.

Tuberkuloza se može pojaviti u bilo kom delu tela, ali najčešće se javlja u plućima.

Koji su simptomi?

Bolest je uglavnom lokalizovana u plućima, ali može zahvatiti i druge organe i tada je reč o vanplućnoj tuberkulozi koja najčeće zahvata: plućnu maramicu, limnfne žlezde, kožu, mozak, moždane opne, bubrege, creva, oči, kosti, itd.

Zaraza ne znači i bolest, a samo kod 10% onih koji se inficiraju, razvija se i bolest- aktivna tuberkuloza. Da li će do zaražavanja i oboljevanja doći, zavisi s jedne strane od samog uzročnika (njegove zaraznosti), a s druge strane, od otpornosti organizma koji dolazi u kontakt s bacilom.

Najčešći simptomi tuberkuloze su sasvim nespecifični i mogu dugo da budu minimalno izraženi, pa se pacijenti i ne javljaju lekaru. Zato je ovo vrlo podmukla bolest.

Najčešći simptomi su: malaksalost, gubitak apetita i mršavljenje, pojačano noćno znojenje, povišena temperatura, uz kašalj koji je najčešće suv i uporan, a ređe praćen iskašljavanjem sluzi, gnoja ili krvi.

Otežano disanje može biti prisutno ako je bolest uznapredovala, a bolovi u grudima se javljaju ukoliko je zahvaćena plućna maramica. Ako su zahvaćeni drugi organi, bolest se manifestuje tegobama vezanim za njih.

Preporuka je da se kod svih osoba koje kašlju duže od tri nedelje uradi rendgenski snimak pluća da bi se isključila tuberkuloza ili neka druga plućna bolest. Iskašljavanje krvi je često razlog koji pacijenta odvede lekaru.

Faktori rizika za nastanak tuberkuloze su bilo koja imunokompromitujuća stanja, neuhranjenost, konzumiranje cigareta, zloupotreba alkohola i/ili narkotika, HIV infekcija. Takođe, od tuberkuloze najčešće obolevaju socijalno ugrožene kategorije stanovništva, zatvorenici i osobe koje žive u zajednici sa tuberkuloznim bolesnikom.

Lečenje

Novooboleli se leče kombinacijom četiri leka, koji se zovu antituberkulotici I reda. To su lekovi koji deluju baktericidno i bakteriostatski na bacile TB. Lekovi prve linije za lečenje TB (tuberkuloze) su: Izoniazid (H), Rifampicin(R), Pirazinamid (Z), Etambutol (E) i Strepotomycin (S). U zagradi su internacionalne skraćenice za nazive ovih lekova.

Rezervni lekovi protiv TB, antituberkulostatici II reda su poslednja šansa za izlečenje hronične i multirezistentne TB (MDR TB). Lečenje TB je strogo definisano protokolima u zavisnosti od toga kojoj kategoriji bolesnika pripadaju.

Npr. da li je pacijent prvi put oboleo, da li je predhodno lečen, lli se radi o lečenju nakon prekida, zatim da li se radi o hroničnoj, multirezistentnoj tuberkulozi -MDR TB gde je pacijent i dalje zarazan i pozitivan i posle ponovnog nadziranog lečenja.

Lečenje novoobolelog pacijenta započinje inicijalnom fazom u trajanju od 2 meseca, sa 4 primarna antituberkulotika (HREZ). Nastavlja se produženom fazom u trajanju od 4 meseca, sa primenom 2 leka (HR).