Srbi, Jasenovac i brojke

Pritom je hrvatska strana iznosila niže cifre, dok su Srbi broj jasenovačkih žrtva podigli na više od milion. Hajde sad, nastranu Hrvati, pa da u istorijskoj perspektivi bacimo pogled na odnos Srba prema žrtvama, ne samo u Jasenovcu, nego i na drugim stratištima, i to ne samo u Drugom svetskom ratu nego i u vremenu posle njega, pa sve do danas.

Ne samo među običnim svetom nego i među samim naučnicima, oni naučnici koji se oslanjaju na brojke i njihova nauka – matematika, smatraju se najpouzdanijim.

Ima, i u Hrvatskoj i u Srbiji, istoričara koji su uz korištenje istorijskih metoda koristili i matematičke postupke i na osnovu jednih i drugih ustanovili da je ukupni broj žrtava logora u Jasenovcu i to ne samo Srba, nego i Jevreja, Roma i Hrvata, između 90.000 i 120.000. Došli su i do brojke od 83.145 poimenično popisanih žrtava.

Problem je što te brojke iz raznih razloga ne odgovaraju ni Hrvatima ni Srbima koji nisu u žarištu pouzdane nauke i koji, premda o njima vrlo autoritativno raspredaju, u većini slučajeva ne dosežu ni oblast njene periferije.

Problem je i to što bi potonji hteli da pouzdani naučnici potvrde njihove ponekad fantastične projekcije, a ako ovi na to neće da pristanu kreću u različite aktivnosti čiji je cilj da se, kao npr. u Muzeju žrtava genocida u Beogradu, onemogući njihov rad, a njihovi nadređeni smene. Ali, da je kod Srba slučaj broja jasenovačkih žrtava samo sindrom jednog šireg problema Srba sa brojkama upućuju nas i najaktuelnija preganjanja o broju preminulih od korone.

Nedavna rasprava u stručnoj i široj javnosti Srbije o žrtvama komunističkog režima posle Drugog svetskog rata nije poprimila razmere koje još uvek ima rasprava o žrtvama u Jasenovcu. U polemikama o ovoj temi Srđan Cvetković, naučnik posvećen njenoj obradi, susretao se sa neargumentovanim i neprijatnim osporavanjima.

Nisu bolje prošli ni oni istoričari koji su se posvetili istraživanju broja stradalih Srba u nemačkim odmazdama u jesen 1941. godine u Srbiji, oni koji su poput pokojnog kolege istoričara Staniše Brkića ustanovili da je broj streljanih u Kragujevcu u dva dana oktobra 1941. bio oko 2.800, a ne 7.000 koji je godinama podržavala službena istoriografija.

Istoričar Muzeja u Smederevu, Miroslav P. Lazić je nakon istraživanja, uvreženi broj od 2.500 žrtava eksplozije municije i eksplozivnih sredstava u Smederevskoj tvrđavi 5. juna 1941. godine veoma oprezno i zaobilazno sveo na maksimum 1.200. Lazić je potražio i izneo razloge zbog kojih je istoričar dr Leontije Pavlović, najglasovitiji istraživač istorije Smedereva, istrajavao na uvećanom broju poginulih u ovoj nesreći i nakon što je upoznat sa pouzdanim svedočanstvima da je taj broj najmanje upola manji.

Lazić je zaključio da „preterivanja i licitiranja brojem poginulih imaju svoja ishodišta u paušalnosti i političkom oportunizmu, koji ide do te mere da se u javnom diskursu bez ikakvog povoda i utemeljenja u stvarnosti nosioci javnih funkcija, novinari, radnici u kulturi ili publicisti nadgornjavaju u preuveličavanju broja poginulih.“

Kada se, dakle, broj od nekoliko stotina ili nekoliko hiljada stradalih u tragičnim događajima koji su u Srbiji trajali dan ili dva višestruko povećava, može se samo pretpostaviti kakav zahvalan teren za one koji su skloni iz političkih, senzacionalističkih ili umetničkih razloga nerazumnom povećavanju broja žrtava, predstavlja ustaški logor smrti u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj, u kojoj se žrtve genocida broje stotinama hiljada. U poslu uvećavanja broja žrtava u Jasenovcu nisu, takođe, izostali ni naučnici od imena.

Moje pitanje onima koji to rade je: da li ste pomislili da takvim činom vređate stvarne žrtve i da, a to je po mom sudu još gore, onima koji iz raznih razloga smanjuju njihov broj i dalje dajete ne samo povod, nego i alibi za prljavu rabotu?

Autor je muzejski savetnik u penziji