Trodimenzionalna rekonstrukcija graditeljstva cara Justinijana

Trajaće do 10. oktobra, a početkom 2022. gostovaće i na Univerzitetu u Strazburu. Autor postavke je profesor Vujadin Ivanišević iz Instituta za arheologiju SANU, dok je arhitekta Vladan Zdravković zaslužan za 3D rekonstrukciju Caričinog grada, koji je u 6. veku podigao vizantijski car Justinijan Prvi, vladar Istočnog rimskog carstva od 527. do 565. godine, u čijem je ktitorskom opusu i remek delo svetske arhitekture crkva Sveta Sofija u Carigradu
On je izgradnjom Caričinog grada, za koji arheolozi tvrde da je po važnosti u rangu sa Efesom i Delfima, „odao počast svom mestu rođenja i utvrdio prisustvo Vizantije na Balkanu“. Bio je jedan od najvećih i najznačajnijih vizantijskih gradova u ovoj oblasti i u njemu je 535. ustanovljena Arhiepiskopija Justinijana Prima, čiji su arhijereji učestvovali na Petom vaseljenskom saboru. Ovaj urbanistički planiran crkveni, vojni i administrativni centar Justinijanovog carstva nestao je sa istorijske scene u osvajanjima Avara i Slovena u prvoj polovini 7. veka.
Arheološki lokalitet Caričin grad, površine 42 hiljade kvadratnim metara, nalazi se na jugu centralne Srbije – od Leskovca je udaljen 30, a od Lebana osam kilometara. Smatra se polaznom tačkom za proučavanje poznoantičkog i ranovizantijskog nasleđa na našim prostorima i klasifikovan je kao nepokretno kulturno dobro od izuzetnog značaja za Srbiju.
– Radan planina više od 15. vekova krila je ostatke Caričinog grada na kojima su iskopavanja započeta 1912. godine. Ovaj lokalitet predstavlja jedinstveni spomenik kulture, ali i bogatstvo koje prevazilazi nacionalne i regionalne okvire – naglasila je na otvaranju izložbe u Francuskom institutu u Beogradu Mira Ninošević, direktorka Narodnog muzeja u Leskovcu.
Istraživanja koja je 1912. započeo prvi istraživač Caričinog grada Vladimir Petković, nastavljana su 1936. pod pokroviteljstvom Srpske kraljevske akademije i Univerziteta u Beogradu. Do 1940. otkriveni su ostaci najvažnijih građevina. Posleratna istraživanja vršena su u više faza, a 1978. pokrenut je novi program u okviru naučne saradnje između francuskih i srpskih stručnjaka, koji predstavlja najstariji međunarodni naučnoistraživački projekat u oblasti arheologije u Srbiji.
Iskopavanja zajedno sprovode istraživači Arheološkog instituta SANU i istraživačke jedinice „Arhimedes“ Univerziteta u Strazburu, koji deluje pri Francuskoj školi u Rimu. NJihov rad od starta uživaju podršku Francuskog instituta, Ambasade Francuske u Srbiji, francuskog Ministarstva za Evropu i spoljne poslove, kao i Ministarstva kulture i informisanja Srbije i opština Leskovac i Lebane.
– O Caričinom gradu postoji samo jedan opis – kod Prokopija iz Cezareje iz 6. veka koji govori da se radi o gradu koji je podigao car Justinijan Prvi, čime se odužio svojoj otadžbini. mada nikad nije bio u njemu. Poznato je da on gotovo nikad nije napuštao Carigrad. Kako piše znameniti Prokopije iz Cezareje, grad je imao veliki broj utvrđenja, crkava i drugih spomenika, akvadukte… To je samo nekoliko redaka ispisanih u Prokopijevom čuvenom delu o građevinama, a sve što je on spomenuo mi smo našli – kaže za Danas profesor Ivanišević koji vodi srpsko-francuski projetak istraživanja u Caričinom gradu.
Prema njegovim rečima, 3D rekonstrukcija predstavljena na izložbi u Francuskom institutu plod je višedecenijskog rada i u nju su utkani rezultati istraživanja koja su sprovele ranije generacija naučnika. Ova trodimenzionalna rekonstrukcija, čiji je autor Vladan Zdravković, već je izlagana na nekoliko velikih izložbi posvećenih vizantijskoj civilizaciji, od kojih je prva bila 2010. u Bonu, gde su predstavljena tri velika grada – Konstantinopolj, Efes i Caričin grad.
– Caričin grad nije višeslojan kao drugi lokaliteti, koji su poznatiji u svetu. On jednoslojan, nije trajao dugo – osamdesetak godina, ali je strahovito značajan jer je naručeni projekat jednog cara. Naručenom carskom projektu grada, koji nije trajao duže od osamdesetak godina i koji nije naseljavan nakon toga možemo da mnogo saznamo o načinu projektovanja, geodeziji u to vreme, načinu organizovanja i tehnologiji građenje, značenju grada i njegovom kontekstu u istoriografskoj sferi što je politička agenda tog grada – kaže za Danas arhitekta vizantolog Vladan Zdravković, jeda od malobrojnih domaćih naučnika koji su spojili arhitekturu i arheologiju.

Uloga rimskih careva
Iako srpsko-francuska saradnja u Caričinom gradu traje duže od četiri decenije, novi otpravnik poslova Ambasade Francuske u Srbiji Fatih Akčal kaže za Danas će se ona uskoro unaprediti zahvaljujući željama srpskih vlasti, ali i istorijskoj činjenici da je na ovim prostoru rođeno 17 rimskih careva. „Kad je reč o arheologiji uvek se misli na antički Egipat, Grčku i oblast Mediterana. U Francuskoj arheološka istorija i uopšte istorija zapadnog Balkana nisu mnogo poznate, ali zato jesu rimski carevi sa ovim prostora, čija nas imena dočekuju već na beogradskom aerodromu. Drago mi je da su istraživanja i interes francuske arheologije povezani sa prostorom Balkana i voleo bih da jedna mnogo veća izložba gostuje ne samo u Strazburu, nego i u Parizu i drugim gradovima Francuske kako bi pokazala raznovrsnost arheologije u Srbiji – izjavio je za Danas Fatih Akčal, koji je na diplomatskoj dužnosti u Srbiji tek dvadesetak dana.