Pod „krilatim znamenjem albatrosa“

Tim povodom beogradska izdavačka kuća Albatros Plus, koja baštini tradiciju ove edicije, upravo je štampala jednu od njene prve tri knjige, Burlesku gospodina Peruna, Boga groma Rastka Petrovića, kojom ponovo budi interesovanje za tog velikana naše literature, i za korene srpske moderne književnosti.

Biblioteku Albatros su pod „krilatim znamenjem albatrosa“ 1921. godine pokrenuli poznati pisci Stanislav Vinaver i Todor Manojlović.

Njen cilj i ideal bili su „gajenje i širenje duševne kulture, i obraćanje prvenstveno onima koji u obogaćivanju i oblagorođavanju svoga duha vide jedan ozbiljan zadatak“, a njena je glavna težnja bila da se broj takvih čitalaca umnožava, i interesovanje za književnost, umetnost i za duhovna pitanja pojačava.

To su bili glavni kriterijumi za izbor knjiga koje će se pre jednog stoleća naći u Vinaverovom i Manojlovićevom Albatrosu, a autori će biti najmlađi domaći pisci koji su uspeli „da dadu našem književnom životu jedan nov pravac, i jedan divno ubrzani novi ritam“, kao i pisci remek-dela svetske književnosti u novim, savremenim i umetničkim prevodima.

„Vinaver i Manojlović su Biblioteku pokrenuli u vrtlogu naše književne avangarde“, kaže Mladen Vesković, urednik edicije Albatros u izdavačkoj kući Albatros Plus.

„Cilj je bio da donosi dela intuicije, bez obzira na literarni žanr kojem pripadaju ili jezik na kojem su izvorno nastala. Slikovitije rečeno, namera naših značajnih avangardnih književnika bila je da tu objavljuju sve ono, u čemu se pokazuje ceo čovek i cela duša i što govori čoveku i duši kao takvima“.

Nažalost, kaže Vesković, zbog komercijalne neuspešnosti poduhvata („vremena kao da su uvek sita za kvalitetnu književnost“), izdavač je Biblioteku ugasio već nakon godinu dana.

Ipak i za tako kratko vreme u ediciji Albatros pojavila su se tri prekretnička dela srpske avangarde: Dnevnik o Čarnojeviću Miloša Crnjanskog, Vinaverov Gromobran Svemira, i Burleska gospodina Peruna Boga groma Rastka Petrovića.

Vesković objašnjava da je početkom 1980-ih godina u ono vreme uticajna izdavačka kuća Filip Višnjić obnovila ediciju pod imenom Novi Albatros i kao prvi naslov objavila Antologiju Albatros, koju je na osnovu Vinaverovih i Manojlovićevih nacrta rekonstruisao Gojko Tešić (u istoj ediciji, koju godinu kasnije, Tešić je priredio i nedovršenu, znamenitu studiju Todora Manojlovića Osnove i razvoj moderne poezije).

Tokom 1980-ih, u Novom Albatrosu objavljene su značajne rane knjige „mlade srpske proze“: Napuklo ogledalo Svetislava Basare, Vonder u Berlinu Mihajla Pantića, Cink Davida Albaharija, Kolači, obmane, nonsensi Save Damjanova, Novi Klini Milete Prodanovića…

Nažalost, tokom i nakon raspada SFRJ značajno se promenio profil ovdašnjeg izdavaštva i komercijalizacija je postala preovlađujući oblik rada, primećuje Vesković, ali je i u takvim uslovima izdavačka kuća Albatros Plus, pod uredničkim vođstvom direktora Jagoša Đuretića, odlučila da preuzme i očuva kontinuitet Vinaver-Manojlovićeve edicije pod originalnim imenom – Albatros, trudeći se da odgovori ideji koju su 1921. zacrtali njeni osnivači. Izdavač Albatros Plus i dalje bira klasike književnosti i dela modernih savremenih autora, kako domaćih tako i stranih, upoznajući čitaoce i sa manje poznatim piscima kojima poklanja nesebično poverenje. Burleska gospodina Peruna, Boga groma Rastka Petrovića, ponovo među nama posle sto godina u istoj ediciji, biće podsećanje na tradiciju, a biće i zalog budućnosti u kojoj će krilato znamenje ponovo širiti horizonte Vinaverovog i Manojlovićevog Albatrosa.